Ο χαμογελαστός μακάκος της εικόνας ονομάζεται Naruto και είναι ο ίδιος υπεύθυνος για τη λήψη: πρόκειται για αυτοπορτρέτο που λήφθηκε το 2011! Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πως αυτή η χαριτωμένη στιγμή θα αποτελούσε την αφετηρία μιας υπόθεσης που απέκτησε νομική διάσταση και ολοκληρώθηκε μόλις στις 9 Σεπτεμβρίου 2017;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, αντλώντας στοιχεία από το σχετικό θέμα του Guardian (13/7/17):
Το 2011 ο Εγγλέζος David Slater, φωτογράφος φυσικών τοπίων, ταξίδεψε στο Sulawesi της Ινδονησίας με σκοπό να φωτογραφίσει μακάκους, και ειδικότερα κοντινά πορτρέτα τους. Καθότι δεν κατέστη εφικτή μια ευρυγώνια λήψη με κάποιο ζώο να έχει ανοικτά τα μάτια, ο Slater σκέφθηκε να βρει τρόπους ούτως ώστε κάποιος μακάκος να πατήσει …ο ίδιος το κουμπί της φωτογραφικής μηχανής. Το εγχείρημα στέφθηκε από επιτυχία, με τον φωτογράφο να δηλώνει στη δημοσιογράφο της εφημερίδας Julia Carrie Wong πως η κίνηση του ζώου “δεν ήταν συμπτωματική. Χρειάστηκε μεγάλο κόπο, γνώση, επιμονή και ψυχικό σθένος από μέρους μου για να γίνει αυτό”.
Οι φωτογραφίες απέκτησαν ευρεία δημοσιότητα, ωστόσο ο Slater ισχυρίστηκε στη συνέντευξή του πως αποκόμισε ελάχιστα χρήματα από αυτές: μερικές χιλιάδες λίρες, αρκετές μόνο για να καλύψουν το κόστος του ταξιδιού του.
“Αν έπαιρνα μια λίρα κάθε φορά που κάποιος χρησιμοποιούσε τη φωτογραφία, θα είχα πιθανώς 40.000.000 λίρες στην τσέπη μου! Τα έσοδα από αυτές τις φωτογραφίες θα έπρεπε να μου εξασφαλίσουν μια άνετη διαβίωση – και κάτι τέτοιο δεν συνέβη” σχολίασε στην Wong.
Aντίθετα αυτό που συνέβη, με αφετηρία το 2014, ήταν πως άρχισαν τα έξοδα εξαιτίας των δικαστικών περιπετειών! Τη χρονιά αυτή, ο Slater ζήτησε από το μπλογκ Techdirt και τη Wikipedia να σταματήσουν τη χρήση φωτογραφιών του Sulawesi χωρίς την άδειά του. Οι δύο ιστοσελίδες αρνήθηκαν να το κάνουν, με τη Wikipedia να ισχυρίζεται πως ο ουσιαστικός δημιουργός των εικόνων ήταν ο μακάκος και όχι ο φωτογράφος και συνεπώς δεν υφίστατο θέμα πνευματικών δικαιωμάτων. To Copyright Office των ΗΠΑ δικαίωσε την παραπάνω θέση διαδηλώνοντας πως η εικόνα μπορεί να χρησιμοποιεί ελεύθερα από τον οποιοδήποτε.
Το 2015, η οργάνωση Άνθρωποι για την Ηθική Μεταχείριση των Ζώων (People for the Ethical Treatment of Animals – PETA) κινήθηκε δικαστικά εις βάρος του Slater, εκπροσωπώντας τα συμφέροντα του Νaruto, ισχυριζόμενη πως το ζώο είναι ο πνευματικός ιδιοκτήτης της φωτογραφίας και για αυτό οφείλει να λάβει όλα όσα αυτό συνεπάγεται!
Δικαστής αποφάσισε το 2016 ότι τα ζώα δεν καλύπτονται από τον υπάρχοντα νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων (Copyright Act). Η PETA εφεσίβαλε την απόφαση, με το δικαστήριο να ακούει τα επιχειρήματα των δύο πλευρών την Τετάρτη 12/7/17. O ίδιος ο φωτογράφος δεν ήταν παρών, διότι δεν μπορούσε να διαθέσει τα χρήματα για το αεροπορικό ταξίδι στο San Francisco από την Αγγλία όπου διαμένει.
Ο φωτογράφος David Slater.
Βασικά ερωτήματα της δίκης αποτέλεσαν τα παρακάτω:
α) Η PETA νομιμοποιείται να εκπροσωπεί τον Νaruto στο δικαστήριο;
β) Ποια είναι η αξία της επιστολής της PETA για εκχώρηση των πνευματικών δικαιωμάτων στην κοινότητα των μακάκων; Υπέστη βλάβη (και εφόσον ναι κατά πόσο) το εν λόγω ζώο από τη μη αναγνώρισή του ως κάτοχο των πνευματικών δικαιωμάτων;
Ο δικαστής Norman Randy Smith υπογράμμισε πως δεν υπάρχει η πρακτική δυνατότητα να αποκτήσει ή να κρατήσει ο Νaruto χρήματα, και αποφάνθηκε ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε το συγκεκριμένο ζώο να επωφεληθεί οικονομικά. Ο δικαστής Carlos Bea διερωτήθηκε για το πώς μπορούν πνευματικά δικαιώματα ζώων να μεταβιβαστούν στους απογόνους τους, λέγοντας: «Υπάρχει στον κόσμο του Νaruto η έννοια του νόμιμου ή του παράνομου; Είναι τα παιδιά του, ‘παιδιά’ με την συνταγματική έννοια»;
Την ώρα που που διεξάγονταν οι παραπάνω συζητήσεις, η Wong κατέγραφε την εξής δήλωση του Slater: “Δεν έχω αρκετά χρήματα για την αγορά ενός αυτοκινήτου. Εάν πεθάνω αύριο, δεν έχω ούτε φωτογραφικό εξοπλισμό να κληροδοτήσω στην 7χρονη κόρη μου. Πρέπει τουλάχιστον να κληρονομήσει τα πνευματικά δικαιώματα αυτών των φωτογραφιών, αν κι αυτά είναι άνευ αξίας πλέον”.
H διέξοδος βρέθηκε, όπως σημειώθηκε ήδη, στις 9/11/17 όταν και ανακοινώθηκε πως επήλθε συμβιβασμός μεταξύ των μερών. O Slater δέχτηκε να δωρίσει το 25% όλων των μελλοντικών εσόδων του από τη χρήση ή την πώληση των selfies του Νaruto σε οργανώσεις που προστατεύουν το φυσικό περιβάλλον των μακάκων της Ινδονησίας.
- Δείτε το πλήρες σκεπτικό του συμβιβασμού εδώ
- Δείτε την τοποθέτηση της PETA μετά την απόφαση (11/9/17) εδώ
- Δείτε την τοποθέτηση του Techdirt μετά την απόφαση (12/9/17) εδώ
