Know How Τεχνικές

ΙΣΤΟΓΡΑΜΜΑ: ΕΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ!

Προβλήματα υποέκθεσης ή υπερέκθεσης; Όχι πια – αρκεί να συνεχίσετε την ανάγνωση!

Η επίτευξη της καλύτερης δυνατής έκθεσης (πρέπει να) είναι βασικός στόχος σας κάθε φορά που πατάτε το κουμπί του κλείστρου. Σε αυτή την προσπάθεια, πολύτιμος αλλά πολύ συχνά αναξιοποίητος βοηθός είναι το ιστόγραμμα. Ας δούμε, λοιπόν, τι ακριβώς είναι αυτό και πώς μπορείτε να το “διαβάζετε” και να το χρησιμοποιείτε προς όφελός σας!

Ας ξεκινήσουμε από ένα ορισμό της έννοιας: η Βικιπαίδεια ενημερώνει πως το ιστόγραμμα είναι μια γραφική απεικόνιση στατιστικών συχνοτήτων περιοχών τιμών ενός μεγέθους. Στις  ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές, χρησιμοποιείται ως μέτρο αξιολόγησης της κατανομής των διαφορετικών χρωματικών τόνων μίας εικόνας. Το συνολικό ιστόγραμμα είναι ο μέσος όρος των ιστογραμμάτων κάθε καναλιού χρώματος (κόκκινου, πράσινου, μπλε – RGB) μιας εικόνας.

Σε ένα ιστόγραμμα, ο Χ άξονας αντιπροσωπεύει την κλίμακα έντασης (0 έως 255, σε ένα σύστημα των 8 bit). Ο Υ άξονας μετρά τον αριθμό από εικονοστοιχεία (pixels) στην εικόνα που έχουν μια ορισμένη τιμή έντασης (την αντίστοιχη του Χ άξονα).

Τα ιστογράμματα επεξηγούν, με μορφή γραφήματος, τη φωτεινότητα και τα χαρακτηριστικά  αντίθεσης μιας εικόνας – δηλαδή το αν και πόσα εικονοστοιχεία υπάρχουν, με κάποια δεδομένη τιμή έντασης.

Aριστερά: υποεκτεθειμένη λήψη – κέντρο: σωστή λήψη – δεξιά: υπερεκτεθειμένη λήψη. Κάτω από κάθε εικόνα βλέπετε το αντίστοιχο ιστόγραμμά της.

Αν τα παραπάνω σάς φάνηκαν κάπως θεωρητικά (διάβαζε: δυσνόητα) μην ανησυχείτε! Για τη συνέχεια, οδηγός μας θα είναι ένα πρόσφατο άρθρο της φωτογράφου Darlene Hildebrandt στο DPS, το οποίο υπόσχεται να σας αποκαλύψει, με απλά λόγια, όλα τα σχετικά μυστικά!


Πώς να διαβάσετε ένα ιστόγραμμα

Ένα ιστόγραμμα είναι μια γραφική παράσταση των εικονοστοιχείων στην εικόνα σας. Η αριστερή πλευρά του αντιπροσωπεύει τις σκοτεινές περιοχές ή τις σκιές, η δεξιά τις φωτεινές περιοχές και το μεσαίο τμήμα τους μεσαίους τόνους (18% γκρι). Το ύψος των κορυφών αντιπροσωπεύει τον αριθμό των εικονοστοιχείων στο συγκεκριμένο τόνο. Κάθε τόνος μεταξύ 0-255 (0=μαύρο και 255=λευκό) έχει το πλάτος ενός εικονοστοιχείου στο γράφημα, οπότε καλό είναι να έχετε πάντα υπόψη σας ότι το ιστόγραμμα απεικονίζεται ως ένα ενιαίο γράφημα αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί συνένωση πολλών κατακόρυφων ράβδων, οι οποίες καταγράφονται χωρίς να φαίνεται κάποιο κενό μεταξύ τους.

Ρίξτε μια ματιά στα παρακάτω σχέδια για να αποκτήσετε μια καλύτερη αίσθηση των προαναφερομένων:

Τι μπορούμε να μάθουμε από το ιστόγραμμα;

Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να μάθουμε για μια εικόνα κοιτάζοντας μονάχα το ιστόγραμμά της: αφενός μπορούμε να ελέγξουμε το αν έχει καλή έκθεση ή όχι, αφετετέρου το αν η κατανομή της τονικότητας καταλαμβάνει, από άκρη σε άκρη, και τις δύο πλευρές του γραφήματος, χωρίς να παρουσιάζει κορεσμό στη μία ή την άλλη πλευρά. Ένα ιδανικό γράφημα θα πρέπει να αγγίζει τόσο το αριστερό όσο και το δεξί άκρο, και παράλληλα να διογκώνεται στο κέντρο. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει σε κάθε περίπτωση.

Ενδεικτικές μορφές 

  1. Ιδανικό ιστόγραμμα, με ομοιόμορφη κατανομή εικονοστοιχείων, από άκρη σε άκρη.
  2. Ιστόγραμμα εικόνας με σκοτεινό θέμα. Δε μαρτυρά λάθος λήψη – απλώς το γράφημα έχει μετατοπιστεί προς τα αριστερά για να καταδείξει τους τόνους του θέματος. Η συγκεκριμένη εικόνα μπορεί να απεικονίζει λ.χ. μια μαύρη γάτα σε ένα σκοτεινό σοκάκι.
  3. Ιστόγραμμα από εικόνα με ανοιχτόχρωμο βασικό θέμα (λ.χ. μια άσπρη γάτα) και λίγες σκοτεινές περιοχές. Εδώ το γράφημα έχει μετατοπιστεί προς τα δεξιά, σε αντίθεση με το αντίστοιχο του σκοτεινού θέματος που βλέπουμε στο ιστόγραμμα 2.

Διόρθωση έκθεσης με οδηγό το ιστόγραμμα

Τα κενά σε κάθε άκρη του γραφήματος υποδεικνύουν ότι λείπουν πληροφορίες και ότι η έκθεσή σας επιδέχεται αλλαγών, χωρίς να χάσει σε λεπτομέρειες. Όταν το γράφημά σας κλίνει υπερβολικά προς τα αριστερά ή τα δεξιά, σε βαθμό που να μην αγγίζει καν την άλλη άκρη, μπορείτε να αλλάξετε, με ασφάλεια, τις ρυθμίσεις της έκθεσής σας προκειμένου να εξασφαλίσετε μεγαλύτερο εύρος τόνων στην εικόνα.

Προσέξετε τα ακόλουθα δύο παραδείγματα:

  1. Αυτό το ιστόγραμμα δείχνει μια υπερεκτεθειμένη εικόνα. Παρατηρήστε το κενό στην αριστερή πλευρά, που δείχνει την έλλειψη μαύρων τόνων κάθε είδους. Καταδεικνύει επίσης ότι έχουν χαθεί πολλές λεπτομέρειες στις λευκές περιοχές που μπορεί να μην είναι ανακτήσιμες στη συνέχεια. Σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να μειώσετε την έκθεση.
  2. Αυτό το ιστόγραμμα δείχνει το αντίθετο: βλέπουμε ένα κενό στη δεξιά πλευρά του, που υποδεικνύει ότι δεν υπάρχουν λευκοί τόνοι, κι έτσι η εικόνα είναι πολύ σκοτεινή! Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να αυξήσετε την έκθεση.

Τι σημαίνουν οι απότομες αιχμές στις άκρες του ιστογράμματος;

Οι αιχμές στο αριστερό ή το δεξί άκρο υποδηλώνουν “αποκοπή” του συγκεκριμένου τόνου και απώλεια λεπτομερειών σε αυτήν την περιοχή. Εφόσον παρατηρείται ένα τέτοιο φαινόμενο, η ζημιά συνήθως δεν αποκαθίσταται, ειδικά όσον αφορά στα highlights – γι’ αυτό και γενικά είναι προτιμότερο να εκθέτετε με τέτοιο τρόπο τις λήψεις σας ώστε το ιστόγραμμα μόλις να αγγίζει το δεξί άκρο, διαφυλάσσοντας έτσι τις λεπτομέρειες των highlights. Συνήθως είναι πιο εύκολο να ανακτήσετε κάποια λεπτομέρεια σκιάς και να “σώσετε” μια εικόνα, από το να δοκιμάσετε να αναδημιουργήσετε φωτεινές λεπτομέρειες που δεν υπάρχουν στο αρχείο.

Παρόλα αυτά, ορισμένες φορές ενδέχεται να μην είναι δυνατόν να διατηρηθεί το ιστόγραμμα σε ένα αποδεκτό εύρος τόνων. Για παράδειγμα, εάν φωτογραφίζετε μια σκηνή με ακραίες αντιθέσεις (ηλιοβασίλεμα, έντονο φως του ήλιου και βαθιές σκιές ή μέσα σε ένα κτίριο όπου βλέπετε και έξω από τα παράθυρα). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, είναι αναπόφευκτο να περικόψετε είτε τους σκοτεινούς είτε τους φωτεινούς τόνους, είτε αμφότερους.

Ιστόγραμμα υψηλής αντίθεσης

Το παραπάνω ιστόγραμμα δείχνει μια εικόνα με εξαιρετική αντίθεση: υπάρχουν πολλά μαύρα, μια ακίδα λευκού και λίγοι μεσαίοι τόνοι. Πρέπει να κάνετε αλλαγές; Όχι, γιατί το ιστόγραμμα δεν είναι “λάθος”, άρα δεν υφίσταται και πραγματικός λόγος να “διορθωθεί” κάτι –  έχετε, ωστόσο, μια απόφαση να πάρετε: θα μετατοπίσετε το ιστόγραμμα δεξιά, διατηρώντας τις φωτεινές λεπτομέρειες ή θα το μετατοπίσετε αριστερά, διατηρώντας τις σκοτεινές λεπτομέρειες; Δεν υφίσταται, εκ των προτέρων, μια και μοναδική ασφαλής επιλογή – εξαρτάται από το πώς ερμηνεύετε τη σκηνή μπροστά σας. Σε περίπτωση αμφιβολίας, δοκιμάστε και τις δύο εκδοχές και αποφασίστε ποια θα κρατήσετε.

Το συγκεκριμένο ιστόγραμμα προέρχεται από την εικόνα με το αστέρι που ακολουθεί: διαπιστώνετε εύκολα ότι η έκθεση της λήψης όντως δεν έχει κάποιο πρόβλημα, αφού δεν υπάρχουν μεσαίας τονικότητας αποχρώσεις σε αυτό το στιγμιότυπο.

Ακολουθεί ένα άλλο παράδειγμα λήψης, της οποίας το γράφημα θα “ξέφευγε” και από τις δύο άκρες.

Παρατηρήστε ότι ο φεγγίτης στην κορυφή της στέγης έχει υπερεκτεθεί και ότι οι βαθιές σκιές περιέχουν λίγες λεπτομέρειες.

Σε αυτή την εκδοχή της εικόνας, οι λεπτομέρειες διατηρήθηκαν και στις δύο περιοχές!

Χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές όπως συγχώνευση / ανάμειξη εικόνας, HDR και επεξεργασία στο Lightroom (ή στο Photoshop) μπορείτε να συμπιέσετε το εύρος αντίθεσης κάθε σκηνής, προκειμένου να χωράει στο ιστόγραμμα και επομένως να (μπορείτε να) διευρύνετε τις λεπτομέρειες σε όλες τις περιοχές.

Για τη δημιουργία της τελικής εικόνας, έχουν χρησιμοποιηθεί 4 λήψεις που τραβήχτηκαν με bracketing (και διαφορά 2 στοπ μεταξύ τους) σε συνδυασμό με τη διαδικασία χαρτογράφησης τόνων HDR προκειμένου να μειωθεί το δυναμικό εύρος.

Ηighlight warning

Για να μπορέσετε να καθορίσετε πόσο φωτεινή είναι η εικόνα που μόλις τραβήξατε, οι περισσότερες SLR έχουν μια ρύθμιση που ονομάζεται Ηighlight warning. Με αυτή, όλες οι περιοχές με υπερέκθεση αρχίζουν να αναβοσβήνουν όταν κάνετε προεπισκόπηση των εικόνων σας στην οθόνη της μηχανής σας.

Παρατηρήστε τις περιοχές που αναβοσβήνουν: η εικόνα έχει υπερεκτεθεί!

Συμπερασματικά

Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που παρέχει η φωτογραφική σας μηχανή, είναι πιο εύκολο να δείτε πώς μπορείτε να ρυθμίσετε την έκθεση της εικόνας σας. Το ιστόγραμμα επίσης βοηθά όταν επεξεργάζεστε τις εικόνες σας στο Photoshop ή στο Lightroom. Λάβετε υπόψη ότι αν φωτογραφίζετε σε φορμά JPEG, χάνονται σημαντικές λεπτομέρειες της εικόνας – συνεπώς και της τονικότητάς της. Εάν τραβάτε αρχεία RAW έχετε μεγαλύτερα περιθώρια, αργότερα, για να κάνετε περισσότερες ρυθμίσεις, διασώζοντας ενδεχομένως μια φαινομενικά προβληματική λήψη.

READ MORE!
Η κατανόηση και η συστηματική χρήση των ιστογραμμάτων είναι ένα από τα 5 σημάδια που καταδεικνύουν πως εξελίσσεστε ως φωτογράφος. Δείτε το σχετικό άρθρο εδώ!

Photonet Newsletter
Kάθε Τρίτη & Πέμπτη όλα τα φωτογραφικά νέα δωρεάν!

   



Aρθρογράφος

Νίκος Κατσουλώτος

Διδάκτορας Ψηφιακών Τεχνών, με ειδίκευση στο cinemagraph (Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου) και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στις Εφαρμοσμένες Τέχνες, με θέμα την πολιτική αφίσα (Ακαδημία Τεχνών του Νόβι Σαντ). Είναι Πτυχιούχος Γραφιστικής από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και συνεργάτης της Νexus Publications AE από το 2009, ως graphic designer και αρθρογράφος. Έχει συγγράψει τα βιβλία "Photoshop ...απλά!" και "Cinemagraph" που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις μας. Από το 2019 είναι contributing writer στην "ΗuffPost Greece" και συνεργάτης της "Εφημερίδας των Συντακτών". Από το Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο του 2022 εργάστηκε ως Εκπαιδευτής στο Τμήμα «Γραφιστική Εντύπου και Ηλεκτρονικών Μέσων» του Δημοσίου ΙΕΚ Αμπελοκήπων. Από τον Οκτώβριο του 2022, διδάσκει στο Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Θέλετε να σας ενημερώνουμε προσωπικά;