Photonet Περιοδικά

WORLD PRESS PHOTO 2011: AΛΛΑΓΗ ΠΛΕΥΣΗΣ;

Μερικές σκέψεις μετά την επιλογή της νικήτριας εικόνας.

«…η φωτογραφία εκείνης της κοπέλας. Ξέρεις!» Αυτό ήταν ένα από τα επιχειρήματα των υπερμάχων βράβευσης του πορτρέτου της έφηβης (18χρονης μάλλον) Αφγανής Bibi Aisha, που χάρισε το πρώτο βραβείου του World Press Photo 2011 στην Νοτιοαφρικανή φωτογράφο Jodi Bieber.

Ποιος να έλεγε, άραγε, πως, μετά την φωτογραφία της Sharbat Gula (της άλλης μικρής Αφγανής, με τα σαγηνευτικά πράσινα μάτια, που απαθανάτισε  ο Steve McCurry για το τεύχος του National Geographic, τον Ιούνιο του 1985) 1/4 του αιώνα αργότερα, θα ερχόταν άλλο ένα κορίτσι, ειρωνικά από την ίδια χώρα, να γίνει «εκείνο το κορίτσι της φωτογραφίας»;

Φυσικά πρόκειται για ένα πολύ διαφορετικό κοινωνικο-πολιτικό κλίμα και για ένα πολύ διαφορετικό λόγο εντυπωσιασμού: η φωτογραφία της Bibi Aisha, όπως την απαθανάτισε η Jodi Bieber, υπήρξε αντικείμενο μεγάλης διαμάχης ήδη από τη στιγμή που κόσμησε το εξώφυλλο του περιοδικού Time (9/8/2010) με βασική προβληματική του σχετικού άρθρου “Τι θα γίνει αν φύγουμε από το Αφγανιστάν” (το άρθρο αναφερόταν στην αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από την ασιατική χώρα). Δεν είναι της παρούσης η ανάλυση της αντιπαράθεσης που προκλήθηκε, ωστόσο έχει σημασία η παράθεση της ιστορίας πίσω από την εικόνα: η Bibi Aisha «χαρίστηκε» σε πολύ μικρή ηλικία από τον πατέρα της στον σύζυγό της, στο σπίτι του οποίου υπήρξε θύμα κακομεταχείρισης. Όταν το έσκασε για να επιστρέψει στο πατρικό της, ο άντρας της και οι συγγενείς του την βρήκαν και την τιμώρησαν παραδειγματικά, κόβοντάς της τη μύτη και τα αυτιά.

Η Bibi Aisha βρέθηκε –για καλή της τύχη– στο κέντρο περίθαλψης γυναικών «Γυναίκες για τις Αφγανές Γυναίκες» υπό την διεύθυνση της Manizha Naderi στην Kabul, όπου και την ανακάλυψε η Bieber και της έκανε το πορτρέτο. Λίγες εβδομάδες αργότερα, η Bibi μεταφέρθηκε στις Η.Π.Α. για να ξεκινήσει μια σειρά επεμβάσεων που θα αποκαταστήσουν την ζημιά. Η ίδια, όταν της έδειξαν το εξώφυλλο του Time και ερωτήθηκε αν πιστεύει ότι αυτή η φωτογραφία και η ιστορία της θα βοηθήσει τις κακοποιημένες γυναίκες στον κόσμο, φέρεται να είπε «Δεν ξέρω αν θα βοηθήσει άλλες γυναίκες ή όχι. Εγώ θέλω απλώς πίσω τη μύτη μου».

Ειδησεογραφικά σίγουρα πρόκειται για μία –από τις πολλές– συγκλονιστικές ιστορίες για κακοποίηση ανθρώπων και γυναικών ειδικότερα, που δεν αφορά μόνο στο Αφγανιστάν, αλλά δυστυχώς σε πολλές χώρες του κόσμου στον 21ο αιώνα.
Ωστόσο με μια πιο ψύχραιμη ματιά στην φωτογραφική της αποτίμηση και βράβευση δεν μπορεί κανείς παρά να αναρωτηθεί αν ξαφνικά το World Press Photo αποφασίζει να λάβει μια εμφανώς πολιτική θέση. Αναμφίβολα όλες οι κατά έτος βραβευμένες φωτογραφίες της διοργάνωσης προέρχονται από περιοχές όπου οι συγκρούσεις και τα γεγονότα έχουν απασχολήσει την διεθνή κοινή γνώμη, συνήθως όχι για καλό. Αναμφίβολα πρόκειται για εικόνες που ακόμη κι αν δεν σοκάρουν, σίγουρα όμως προκαλούν παρατεταμένη παρατήρηση και γεννούν σκέψεις και προβληματισμούς. Και αναμφίβολα προέρχονται, τις περισσότερες φορές, από περιοχές του πλανήτη που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η διεθνής κοινή γνώμη και τα κράτη, είτε μεμονωμένα είτε -συνήθως- στα πλαίσια του Ο.Η.Ε. έχουν λάβει θέση.

Χρειάζεται μόνο μια ματιά στο αρχείο των βραβεύσεων της διοργάνωσης για να γίνει αντιληπτό ότι οι φωτογραφίες που έχουν μέχρι φέτος βραβευθεί είχαν δύο κοινά χαρακτηριστικά: αφενός ήταν εικόνες τραβηγμένες κατά την εξέλιξη των γεγονότων (αυστηρά ρεπορταζιακές) και αφετέρου, στην πλειονότητά τους, ήταν εικόνες στις οποίες το «κακό» υφήρπε ως υπονοούμενο. Όχι πάντα, αλλά αυτό άλλωστε ξεχωρίζει τον «βραβευμένο» φωτογράφο από τον απλό φωτορεπόρτερ: ότι βρίσκει τον τρόπο να πει τα πάντα χωρίς απαραιτήτως να τα δείχνει κιόλας.
Το 2011 όμως όχι! Η εικόνα τραβήχτηκε «στημένη» στο καταφύγιο όπου φιλοξενούνταν η Bibi Aisha και το «κακό» είναι εκεί και μας κοιτάει στα μάτια. Άλλη μία εικόνα στην μέχρι τώρα πορεία βραβεύσεων του World Press Photo τραβήχτηκε σχετικά «στημένη»: εκείνη που ο James Nachtway τράβηξε σε ένα νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού στην Ρουάντα το 1994. Επρόκειτο για το εντυπωσιακό ασπρόμαυρο προφίλ ενός Χούτου, τον οποίο έκοψαν οι δικοί του επειδή υποπτεύονταν ότι είχε φιλικές σχέσεις με τους εχθρούς Τούτσι.

James Nachtwey / World Press Photo of the Year 1994

Ρουάντα, Ιούνιος 1994 – James Nachtwey (Magnum Photos για το Time) / World Press Photo of the Year 1994.

Ωστόσο, ήταν ίσως η πρώτη φορά που η βράβευση του WPP τιμά μια εικόνα που και δεν είναι απόλυτα ρεπορταζιακή, έχει χρησιμοποιηθεί σαφώς και απροκάλυπτα για πολιτικές συζητήσεις και γέννησε μεγάλη διαμάχη σχετικά με τον ρόλο των Η.Π.Α. στη ζωή και το μέλλον μιας άλλης χώρας.

1Η ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: PHOTONET 149

Photonet Newsletter
Kάθε Τρίτη & Πέμπτη όλα τα φωτογραφικά νέα δωρεάν!

   



Aρθρογράφος

Χριστίνα Καλλιγιάννη

Συνεργάτης του Photonet επί μακρά σειρά ετών. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αμέσως μετά φωτογραφία στην E.S.P. Το 2002 ξεκίνησε να εργάζεται ως επαγγελματίας φωτογράφος, με μακροχρόνιες συνεργασίες με τα περιοδικά “ΓΕΩτρόπιο” της “Ελευθεροτυπίας”, "Κ" και "Ταξίδια" της “Καθημερινής”, στα πλαίσια του ταξιδιωτικού και του ελεύθερου ρεπορτάζ. Για αρκετά χρόνια λειτουργούσε το δικό της φωτογραφικό στούντιο, το STUDIO 18.12, με βασικά αντικείμενα τη φωτογράφιση πορτρέτου, προσωπικού, επαγγελματικού, οικογενειακού και μόδας. Από το 2016 μέχρι το 2018 συμμετείχε στην διοργάνωση του Μεσογειακού Φεστιβάλ Φωτογραφίας / Medphoto Festival, έχοντας αναλάβει το Γενικό Συντονισμό της οργάνωσης του Φεστιβάλ. Σήμερα εξακολουθεί να φωτογραφίζει, με ιδιαίτερη αγάπη στα πορτρέτα και τους εσωτερικούς χώρους. Παράλληλα, είναι υπεύθυνη για το Γενικό Συντονισμό του Αthens Photo World, ενώ κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα, με τίτλο "Στιγμές Παράλληλες" (εκδόσεις Χάρτινη Πόλη).

Θέλετε να σας ενημερώνουμε προσωπικά;