“Αν υπάρχει αυτό που λένε παράδεισος, το χωριό μας, ο Κιρκιντζές, ήταν ένα δείγμα του. Κοντά στο Θεό ζούσαμε, ψηλά, ανάμεσα σε κατάφυτα βουνά, και ξαγναντεύαμε ολόκληρο τον καρπερό κάμπο της Έφεσος, που ήτανε δικός μας ίσαμε τη θάλασσα, ώρες δρόμο, όλο συκομπαχτσέδες και λιόδεντρα, καπνά, μπαμπάκια, στάρια, καλαμπόκια και σουσάμια…”
Έτσι περιγράφει η Διδώ Σωτηρίου στο μυθιστόρημά της “Ματωμένα Χώματα” το χωριό, τον Κιρκιντζέ και αυτή είναι μία από τις πολλές εικόνες στο μυαλό μου σαν παιδί, διαβάζοντας βιβλία και ακούγοντας ιστορίες από δικούς μου ανθρώπους με καταγωγή από τα παράλια της Ιωνίας. Αναμνήσεις και νοσταλγία που με οδήγησαν φέτος το καλοκαίρι να αποφασίσω να κάνω το ταξίδι και να τις οπτικοποιήσω με την φωτογραφική μου μηχανή, περνώντας τες από τη μνήμη μου στην πραγματική εικόνα της κάρτας μνήμης και στην σημερινή υπόστασή τους.
Βασικός προβληματισμός μου ήταν από πού να ξεκινήσω το ταξίδι μου και ποια μέρη να επισκεφθώ πρώτα, καθώς οι επιλογές μου και οι συνδυασμοί έδειχναν να μην έχουν τελειωμό: Νίκαια, Αϊβαλί, Πέργαμος, Σμύρνη, Έφεσος, Λέβεδος, Μίλητος και άλλα τόσα μέρη με αστείρευτο φωτογραφικό ενδιαφέρον και με το έντονο ελληνικό στοιχείο να χαρακτηρίζει ολάκερα τα παράλια, εδώ και τουλάχιστον τρεις χιλιετίες…
Αποφάσισα λοιπόν να εστιάσω στις «εικόνες» που είχα στο μυαλό μου από τα διηγήματα και τις αφηγήσεις και έτσι η Έφεσος, ο Κιρκιτζές, ο ναός του Τέως και η Σμύρνη ήταν οι πρώτοι προορισμοί σε αυτό το φωτογραφικό μου αφιέρωμα…
Στον Αρχαιολογικό χώρο του Τέως
Η πρώτη μέρα με βρήκε να φτάνω απόγευμα στο αρχαιολογικό ναό του Τέως στην περιοχή Σαγιατζίκ (Sığacık), στα παράλια απέναντι από τη Χίο. Δεν ήταν η καλύτερη ώρα, τουλάχιστον για φωτογράφηση, άλλα το αυστηρό πρόγραμμα δε θα μου επέτρεπε επιπλέον επίσκεψη ή αλλαγή στις διαδρομές. Μπαίνοντας στον αρχαιολογικό χώρο παρατηρείς αμέσως τις υπεραιωνόβιες ελιές δίπλα στα ανασκαφικά ευρήματα αλλά και ένα παράδοξο που εγώ τουλάχιστον συναντώ για πρώτη φορά πλησίον αρχαίου ναού. Πολλά μικρά μαντριά, εντός του περιβάλλοντος χώρου, τα οποία το τουρκικό κράτος δεν έχει απαλλοτριώσει και λειτουργούν κανονικά έως και σήμερα από τους ιδιοκτήτες τους. Γι’ αυτό λοιπόν, όταν επισκεφθείτε το ναό του Τέως, ανάμεσα από το αρχαίο θέατρο, το Βουλευτήριο, την Αγορά και την Ακρόπολη, μη σας παραξενέψουν οι ήχοι και η διακριτική παρέα από πουλερικά και πρόβατα. Προσωπικά βρήκα το όλο σκηνικό αρκούντως σουρεαλιστικό και σίγουρα διασκεδαστικό.
Η επιστροφή στη Σμύρνη διήρκεσε περίπου 40 λεπτά. Οι δρόμοι είναι αρκετά μεγάλοι, με σχετικά εύκολη κυκλοφορία άλλα όχι και τόσο καλό φωτισμό σε μεγάλο μέρος της διαδρομής. Είχα πάντως τη μόνη διαθέσιμη μέρα για νυχτερινή βόλτα στη Σμύρνη και το εκμεταλλεύτηκα για μερικά ωραία πλάνα από το ηλιοβασίλεμα στη μεγάλη προβλήτα της πόλης καθώς και κάποιες πανοραμικές βραδινές φωτογραφίες από το Asansör, το αξιοθέατο που συγκαταλέγεται σε αυτά που θεωρητικά πρέπει να δει όποιος επισκεφθεί την πόλη.
Photo Tips
- Ιδανικές ώρες φωτογράφισης: Ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος φωτίζεται σωστά το πρωί, κάπου μεταξύ με 08:00 και 11:00
- Κατάλληλη εποχή: Άνοιξη και τέλος Καλοκαιριού προς Φθινόπωρο (με χρήση πολωτικού)
- Ενδιαφέροντα «κάδρα»: Εκτός των αρχαίων μνημείων, οι υπεραιωνόβιες ελιές, τα μικρά μαντριά δίπλα στα αρχαία, όπως και η πανοραμική άποψη του κόλπου όπου βρίσκεται ο ναός.
Στον Κιρκιντζέ (Sirince) των παιδικών μου εικόνων…
To επόμενο μεσημέρι ξεκίνησα για τον Κιρκιντζέ (Sirince), το παλιό ελληνικό χωριό στην ορεινή Έφεσο, γνωστό για τις πλούσιες καλλιέργειες αμπελιών αλλά και την ομορφιά των οικημάτων του. Από την πρώτη στιγμή που θα ατενίσεις τον οικισμό, η εικόνα του σε μαγεύει και δεσμεύει γλυκά τη ματιά σου. Μικρά πλακόστρωτα σοκάκια, σπίτια λευκά με τα κεραμίδια και τα σαχνισιά τους, με την ομορφιά τους να οφείλεται στην ασύγκριτη τέχνη μαστόρων από την Κάρπαθο. Ναι, σωστά μαντεύει κανείς. Ο κυρίαρχος αρχιτεκτονικός ρυθμός εδώ, συναντάται, κάπου κάπου με μικρές παραλλαγές, και στα πανέμορφα χωριά του Πηλίου.
Εξερευνώντας το χωριό, βρήκα ελληνικές ονομασίες μαγαζιών («Δημητρός»), μικρές και όμορφες υπαίθριες αγορές με αγροτικά προϊόντα και κρασί. Ανεβαίνοντας πιο ψηλά, στον πάνω μαχαλά, συνάντησα την παλαιά εκκλησία του Αγίου Δημητρίου που τώρα λειτουργεί ως χώρος εκδηλώσεων. Για καλή μου τύχη επίσης γνώρισα τον ιδιοκτήτη ενός ξενοδοχείου, όπου δέχτηκε φιλόξενα να με οδηγήσει στο πιο ψηλό σημείο του χωριού, σε ένα παραδοσιακό πύργο κονάκι. Από εκεί τράβηξα ίσως και τις καλύτερες πανοραμικές φωτογραφίες του οικισμού.
Καθόλη τη διάρκεια της παραμονής μου στο χωριό, το ελληνικό στοιχείο ήταν έντονο γύρω μου, στις ξυσμένες αγιογραφίες στις εκκλησίες, στο ελληνικό σχολείο (καφετέρια πλέον), στην προσπάθειά μου να αναγνωρίσω όσον το δυνατόν περισσότερα σημεία από το βιβλίο της Δ. Σωτηρίου μέσα από τις περιγραφές της. Μια επίσκεψη άκρως φορτισμένη συναισθηματικά, την οποία και θα θυμάμαι για καιρό…
Photo Tips
- Ιδανικές ώρες φωτογράφισης: Πρωί για πανοραμικά πλάνα, μεσημέρι για φωτογράφιση στα σοκάκια
- Εποχή: Όλες τις εποχές ανάλογα με το επιθυμητό αποτέλεσμα (με χρήση πολωτικού τις μεσημεριανές ώρες)
- Ενδιαφέροντα «κάδρα»: Πανοραμικά πλάνα, παραδοσιακές κατοικίες, υπαίθρια παζάρια, το δάσος πάνω από το χωριό
Η αρχαία Έφεσος
Επόμενος σταθμός, ο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος της Εφέσου για τον οποίο και χρειάστηκα τρεις επισκέψεις για να μπορέσω να πω ότι τον φωτογράφισα επαρκώς, τουλάχιστον για τα δικά μου δεδομένα. Οι εντυπωσιακές κατασκευές του Θεάτρου και της Βιβλιοθήκης του Κέλσου είναι αυτά που σου τραβούν αμέσως την προσοχή, κατά την είσοδο. Με ιστορία που ξεκινάει από τον 8ο π.Χ. αιώνα, στον αρχαιολογικό χώρο διακρίνονται σχεδόν όλοι οι πολιτισμοί που πέρασαν από εδώ: από τις ελληνικές τεχνοτροπίες μέχρι τις ρωμαϊκές κατασκευές και την μεταβυζαντινή περίοδο έως την τούρκικη κυριαρχία στην περιοχή.
Η Έφεσος έχει μεγάλο ενδιαφέρον, ειδικά για όσους απολαμβάνουν να ασχολούνται με την αρχαιολογική Φωτογραφία. Εκτός των μεγάλων κατασκευών που προανέφερα, υπάρχουν πολλές αψίδες διαφόρων τεχνοτροπιών και εποχών, επιγραφές ελληνικές και ρωμαϊκές, πλούσιες αρχαιολογικές λεπτομέρειες για φωτογράφηση, σχεδόν με κάθε διαθέσιμη εστιακή απόσταση και σίγουρα με macro.
Δικαίως θεωρείται ως μία από τις πλέον εντυπωσιακές σωζόμενες ελληνικές πόλεις της Ιωνίας, με ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, ασχέτως βέβαια του γεγονότος ότι οι σύγχρονες τουρκικές τουριστικές και αρχαιολογικές υπηρεσίες αναφέρουν την Έφεσο ως «αρχαία τουρκική πόλη» και το πλήθος ελληνικών επιγραφών που την κοσμούν ως «φοινικικό αλφάβητο»…
Photo Tips
- Ιδανικές ώρες φωτογράφισης: Φωτίζεται ίσως λίγο πιο σωστά κατά τις πρωινές ώρες, τουλάχιστον ως προς τα βασικότερα αξιοθέατα, αλλά θα σας προσφέρει άφθονο υλικό και κατά τις απογευματινές ώρες.
- Διάρκεια: Δύο ημερήσιες επισκέψεις τουλάχιστον
- Εποχή: Άνοιξη και τέλος Καλοκαιριού προς Φθινόπωρο (με χρήση πολωτικού)
- Ενδιαφέροντα «κάδρα»: Βιβλιοθήκη Κέλσου, Θέατρο, Βουλευτήριο, Terrace houses, χρήση ευρυγώνιων και συχνή χρήση τηλεφακού ή macro για κοντινά σε λεπτομέρειες.
Σμύρνη, η μητρόπολη της Μικρασίας
Την τελευταία μου μέρα, την φύλαξα για μια πρώτη βόλτα στη Σμύρνη, αφού έχω έτσι και αλλιώς σκοπό να επιστρέψω και στα άλλα μου ταξίδια σε αυτή την πόλη. Πρόκειται για μεγαλούπολη, περίπου 4 εκατομμυρίων κατοίκων, που πλέον δε θυμίζει σε τίποτα αυτό που υπήρξε η μητρόπολη του Αιγαίου, μέχρι την αιματηρή καταστροφή της το 1922. Τα εντυπωσιακά παραδοσιακά κτίρια των πλούσιων Ελλήνων, Λεβαντινών και Εβραίων πρώην κατοίκων, πλέον δεν υπάρχουν, καθώς ελάχιστα από αυτά έχουν σωθεί και αναστυλωθεί.
Η Σμύρνη μετά την καταστροφή της και υποκύπτοντας στην ανάγκη του νεοσύστατου τουρκικού κράτους να στεγάσει τους εποίκους από την Ανατολία αλλά και τους μουσουλμάνους που είχαν έρθει από την Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923, άφησε την πόλη χωρίς το χαρακτηριστικό της «άρωμα» και «χρώμα», με αποτέλεσμα ακαλαίσθητα σπίτια – κουτιά και φτωχογειτονιές να ξεπηδήσουν από τις στάχτες της φωτιάς. Ελάχιστες πολυτελείς οικίες διασώθηκαν και πέρασαν στην κατοχή πλούσιων Τούρκων. Αυτός είναι και ο ουσιαστικός λόγος της ύπαρξής τους ακόμα, ώστε να θυμίζουν κάτι από την εκλεπτυσμένη Σμύρνη της παλιάς εποχής. Στο λιμάνι παρόλα αυτά θα δει κανείς όμορφα τουρκικά μνημεία και αρχιτεκτονικές κατασκευές που αξίζουν να επισκεφθούν και να φωτογραφηθούν.
Επιθυμία μου από την αρχή του ταξιδιού μου ήταν να επισκεφτώ τον νέο ορθόδοξο ναό της Αγίας Φωτεινής, πολιούχου της Σμύρνης, ο οποίος λειτουργεί στο πρώην ολλανδικό προτεσταντικό κοιμητήριο – ναό στο κέντρο της πόλης. Είχα τη χαρά και την τιμή της φιλοξενίας από τον εφημέριο του ναού και πρωτοστάτη στην προσπάθεια του ελληνικού ορθόδοξου στοιχείου στη Σμύρνη, τον Επίσκοπο Ερυθρών πάτερ Κύριλλο, και την ευκαιρία να συζητήσουμε αρκετά για τους 250 Έλληνες ορθόδοξους (τρεις εκ των οποίων, εν ζωή ακόμα, είναι από την εποχή του 1922 που δεν εγκατέλειψαν την πόλη) τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Ύστερα από προσπάθειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το τουρκικό κράτος (παρά το γεγονός ότι στη Συνθήκη της Λωζάνης δεν αναγνωρίζεται ελληνική ορθόδοξη μειονότητα) έχει επιτρέψει θρησκευτικές ελευθερίες και αρκετές παραχωρήσεις. Όπως χαρακτηριστικά μου ανέφερε ο πάτερ Κύριλλος, δείχνοντας μου με καμάρι τα καναρίνια που έχει αναθρέψει φέρνοντας από την Ελλάδα, «έστω και αυτό το κάτι λίγο είναι σημείο αναφοράς για εμάς. Έχει ο Θεός…»
Πριν ξεκινήσω για το ταξίδι της επιστροφής, είχα λίγο χρόνο και περιηγήθηκα στο μεγάλο παζάρι της Σμύρνης, το Καμεράλτι (Tr: Kemeraltı Çarşısı) για κάποιες λιγοστές λήψεις, αφού συνέπεσα με ώρα προσευχής στο διπλανό τζαμί και πολλά μαγαζιά ήταν κλειστά για να προσευχηθούν οι ιδιοκτήτες και οι υπάλληλοι. Έναν ωραίο φρέσκο καφέ όμως τον ήπια, και άξιζε. Στο επόμενο ταξίδι υποσχέθηκα στον εαυτό μου πως θα βρω περισσότερο χρόνο για την Σμύρνημ καθώς είναι μια μεγάλη πόλη με ενδιαφέροντα σημεία που αξίζουν φωτογραφικής αποτύπωσης.
Θεωρώ επίσης σκόπιμο και περιηγητικά χρήσιμο να αναφέρω ότι σε κανένα σημείο του ταξιδιού μου δεν ένιωσα άβολα ή κάποιο κίνδυνο. Οι άνθρωποι είναι εξαιρετικά φιλικοί και στο άκουσμα της ελληνικής καταγωγής μου το χαμόγελο γινόταν μεγαλύτερο. Θα πρότεινα ανεπιφύλακτα την Σμύρνη και γενικά τις περιοχές που έχω επισκεφθεί μέχρι τώρα, ως προορισμό σύντομης φωτογραφικής επίσκεψης ή και οργανωμένων διακοπών.
- Ευχαριστίες: Για την υλοποίηση αυτού του project θέλω να ευχαριστήσω τους φίλους μου Özil και Gözde στην Τουρκία, για την πολύτιμη βοήθεια στην ξενάγηση και τις πληροφορίες τους. Τον καλό φίλο και δάσκαλο φωτογραφίας Βαγγέλη Δελέγκο για τα φωτογραφικά tips 24/7 από την Αθήνα. Το ελληνικό Προξενείο Σμύρνης και την τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα για την εξυπηρέτηση και την παροχή πληροφοριών.
- Για τις λήψεις χρησιμοποιήθηκαν:
Camera: Olympus OM–D E–M1 / Olympus Stylus 1 (Compact)
Lenses: Olympus M.Zuiko Digital 7-14mm f2.8 // 12-40mm f2.8 // 50-200mm f2.8-3.5
Filters: Hoya ND & CPL
1Η ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: Photonet τ. 199 – Μπορείτε να το παραγγείλετε εδώ!
