Photo Specials

H ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΙΚΗ

Πού σταματάει η δεύτερη κι αρχίζει η πρώτη;

Αν φτιάχνεις χειροποίητα χαλιά ή ζωγραφίζεις με παραδοσιακό τρόπο πήλινα αγγεία κάνεις τέχνη ή είσαι καλός τεχνίτης; Μπορεί μια φωτογραφία γάμου να είναι τέχνη; Αν μάθω τέλεια όλες τις φωτογραφικές τεχνικές (σιγά το δύσκολο: τις μαθαίνεις άνετα σε λίγες βδομάδες!) θα βγάζω καλές φωτογραφίες; Κι αυτές θα μπορούν να θεωρηθούν τέχνη;

Η τέχνη στο μοντερνισμό και στο μεταμοντερνισμό (δηλαδή σήμερα) απαιτεί υποκειμενικότητα, προσωπική έκφραση και την επίφαση του νέου, του διαφορετικού. Οι όροι αυτοί θα εξηγηθούν σε επόμενα άρθρα.

Δηλαδή όσο όμορφες εικόνες και να δημιουργείς, αν δεν έχουν ιδιαίτερα στοιχεία και δεν διαφοροποιούνται αισθητά από το σύνολο (π.χ. το 99 % των φωτογράφων γάμου έχουν παρόμοια δουλειά να δείξουν…) τότε απλά δεν κάνεις τέχνη – είσαι ένας καλός τεχνίτης (όπως οι τεχνίτες που ακολουθώντας παραδοσιακές τεχνοτροπίες φτιάχνουν έργα λαϊκής τέχνης…).

Υπήρξαν βέβαια πετυχημένες προσπάθειες να παντρευτούν οι λαϊκές τεχνικές με την τέχνη. Όπως το κίνημα Arts and Crafts (Β. Αμερική και Ευρώπη, 1880-1910, ήταν αντίδραση στη βιομηχανική παραγωγή ακαλαίσθητων προϊόντων) και το Βauhaus (Γερμανία,1919 -1933, ένα πάντρεμα υψηλής τέχνης και τεχνικών επαγγελμάτων). Επίσης πολλοί σημαντικοί δημιουργοί επηρεάστηκαν από τη λαϊκή τέχνη (βλ. π.χ. Picasso και αφρικάνικη ζωγραφική). Αλλά αυτά τα παραδείγματα στην ουσία δεν έρχονται σε αντίθεση με τα προηγούμενα που είπαμε…

Άρα θέλουμε διακριτό προσωπικό ύφος για να μιλήσουμε για τέχνη. Μάλιστα οι σπουδαίοι καλλιτέχνες δημιουργούν έργα που είναι εύκολα αναγνωρίσιμα από όσους γνωρίζουν το έργο τους και την αισθητική τους προσέγγιση (ή έστω τη θεματολογία τους). Kάτι που στη φωτογραφία είναι αρκετά πιο δύσκολο…

Και πόσο χρειάζεται η τέχνη την τεχνική; Εξαρτάται από την τέχνη. Η φωτογραφία όμως δεν βασίζεται τόσο στην τεχνική όσο στο βλέμμα, στην άποψη του δημιουργού. Θα μπορούσε κάποιος να μάθει μέσα σε λίγους μήνες όλες τις φωτογραφικές τεχνικές κι αυτό δεν θα ήταν καθόλου εγγύηση ότι θα τραβούσε έστω και μια αξιόλογη φωτογραφία! Έχω γνωρίσει φωτογράφους με διδακτορικά που ήταν πραγματικά μέτριοι – και μέτριος στη φωτογραφία σημαίνει αδιάφορος…

Ο Lartigue τραβούσε όταν ήταν έξι χρονών φωτογραφίες που ούτε στα όνειρά τους δεν έχουν τραβήξει μερικοί απόφοιτοι μεταπτυχιακών σπουδών πάνω στη φωτογραφία (μόλις βρήκαμε άλλο ένα επιχείρημα γιατί η φωτογραφία είναι τέχνη!).

Ένα θέμα που μπερδεύει συχνά τους νέους φίλους της φωτογραφίας είναι το “ωραίο” θέμα. Η καλή φωτογραφία δεν έχει σχέση με το πόσο όμορφο είναι το θέμα μας… Άνετα με το πιο ωραίο μοντέλο του κόσμου μπορείς να κάνεις την πιο άσχημη φωτογραφία – κι ας είναι φανερή στην εικόνα η ομορφιά! Και από αυτή τη διαπίστωση βγαίνει και το επόμενο συμπέρασμα: την καλή φωτογραφία δεν την κάνει το ωραίο, ενδιαφέρον, πρωτότυπο ή περίεργο θέμα. Επίσης η αξία της δεν έχει άμεση σχέση με την προσπάθεια του φωτογράφου (π.χ. επειδή ανέβηκες στο Έβερεστ για να τραβήξεις τη φωτογραφία που μας δείχνεις αυτό δεν την κάνει καλή…).

Η φωτογραφία που θέλει να είναι τέχνη δεν υπακούει σε κανόνες. Πολλοί νέοι φωτογράφοι νομίζουν ότι αν μάθουν τους κανόνες (π.χ. σύνθεσης – μα δεν υπάρχουν κανόνες σύνθεσης!) τις βασικές τεχνικές, τις δυνατότητες του εξοπλισμού τους και έχουν κι “επαγγελματικό” ακριβό εξοπλισμό… θα μπορέσουν να ξεχωρίσουν και να κάνουν τέχνη.


Οι αποκαλούμενοι κανόνες φωτογραφικής σύνθεσης είναι κατά τη γνώμη μου άνευ αντικειμένου, άκυροι και άσχετοι” – Ansel Adams


Θα το δούμε και σε άλλα άρθρα με παραδείγματα από τα αισθητικά ρεύματα και τάσεις που επηρέασαν τη φωτογραφία (την τέχνη γενικότερα): δεν υπάρχει ένας τρόπος να φωτίζεις, να καδράρεις, να συνθέτεις κλπ. Το περιεχόμενο της φωτογραφίας είναι αδιαχώριστο από τη φόρμα της (την αισθητική της) και μαζί της αξιολογείται. Όποιος για παράδειγμα τελειοποιήσει κάποιες τεχνικές και μια συγκεκριμένη αισθητική που θα τη χρησιμοποιεί ανεξαρτήτου θέματος, τότε δεν έχει καταλάβει καθόλου τι είναι τέχνη.

Βέβαια, σε όλα τα είδη τέχνης υπάρχουν έργα που ξεκινάνε διακρίνονται από υψηλή τεχνική και αδιάφορο σχετικά θέμα και άλλα που κάνουν ακριβώς το αντίθετο – το περιεχόμενό τους είναι πολύ δυνατό και η φόρμα τους, η αισθητική τους σχετικά αδιάφορη. Ανάμεσα σε αυτούς τους δυο άξονες όμως βρίσκονται τα περισσότερα σημαντικά έργα και είναι συνήθως πολύ δύσκολο να ξεχωρίσεις τη φόρμα από το περιεχόμενο…


  • Φωτό: το αρχείο του Bauhaus στο Βερολίνο – πηγή: Wikipedia

Photonet Newsletter
Kάθε Τρίτη & Πέμπτη όλα τα φωτογραφικά νέα δωρεάν!

   



Aρθρογράφος

Aνδρέας Κατσικούδης

Έχει σπουδάσει στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης. Σπούδασε επίσης φωτογραφία και παρακολούθησε μαθήματα κινηματογράφου και σεμινάρια πάνω στην ιστορία της τέχνης και τη δημιουργικότητα. Διδάσκει φωτογραφία από το 2005 και κινηματογράφο από το 2011. Αυτή την περίοδο είναι στην επεξεργασία της πρώτης του ταινίας μεγάλου μήκους - ένα ντοκιμαντέρ για τη φωτογραφία και τους φωτογράφους. Στον ελεύθερό του χρόνο παίζει ηλεκτρικό μπάσο και τρέχει μαραθώνιους.

Θέλετε να σας ενημερώνουμε προσωπικά;