Ο Πολωνός Αντρέι Βάιντα, ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες του παγκόσμιου κινηματογράφου, βραβευμένος με Χρυσό Φοίνικα και Όσκαρ, έφυγε σε ηλικία 90 χρονών.
Διαβάζουμε σχετικά στο αφιέρωμα που έγραψε ο Πάνος Γκένας στο cinemag.gr:
Ο σκηνοθέτης της «Γης της Επαγγελίας» (1975, υποψηφιότητα για Ξενόγλωσσο Όσκαρ), του «Maids of Wilko» (1979), του «Ανθρώπου από Μάρμαρο» (1977), του «Ανθρώπου από Σίδερο» (1981, Χρυσός Φοίνικας) και «Katyn» (2007) ήταν ένας οξυδερκής τοποπαρατηρητής που μέσα από το πολιτικοποιημένο έργο του κατέγραφε με ειλικρίνεια την αγωνία του ανθρώπου να διεκδικήσει την κοινωνική του θέση.
Γεννήθηκε το 1926 και μεγάλωσε κατά τη διάρκεια των πιο τρομακτικών και ταραχωδών χρόνων της ιστορίας της Πολωνίας. Ο πατέρας του εκτελέστηκε από τους Σοβιετικούς μετά τον διαμελισμό της χώρας και ως έφηβος ο Βάιντα αγωνίστηκε με την πολωνική αντίσταση ενάντια στους Σοβιετικούς και τους Ναζί. Μετά τον πόλεμο, σπούδασε ζωγραφική και αργότερα ήρθε σε επαφή με τον κινηματογράφο, στην ξακουστή σχολή Λοτζ.
Ξεκίνησε την καριέρα του ως μαθητευόμενος του Αλεξάντερ Φορντ και με την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία «Η Γενιά» (1955, προσαρμογή του μυθιστορήματος του Bohdan Czeszko), έδωσε καθαρό καλλιτεχνικό και πολιτικό στίγμα, εξετάζοντας τις καταστροφικές πολιτιστικές συνθήκες που έπλητταν την Πολωνία και τις επιπτώσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εν μέσω της κομμουνιστικής λογοκρισίας. Στο «Α Generation», μια νεαρή ομάδα Πολωνών ωθούνται σε πρόωρη ενηλικίωση και γίνονται μέλη της τοπικής Αντίστασης, με φόντο τις κατεστραμμένες γειτονιές της κατεχόμενης από τους ναζί Βαρσοβίας.
O σκηνοθέτης φωτογραφημένος το 1954, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του φιλμ “Pokolenie”.
Στη συνέχεια εντυπωσιάζοντας στο διαγωνιστικό πρόγραμμα των Καννών με το «Κanal» (1957) κέρδισε το ειδικό βραβείο της επιτροπής του φεστιβάλ και την αμέσως επόμενη χρονιά, με το «Στάχτες Και Διαμάντια», εδραίωσε την καλλιτεχνική του φωνή.
Ο Βάιντα έκανε σαφέστερες τις πολιτικές του πεποιθήσεις αργότερα στην καριέρα του, έγινε υποστηρικτής του κινήματος της Αλληλεγγύης της Πολωνίας, και το 1980 σκηνοθέτησε την ταινία-ορόσημο «Ο Άνθρωπος από Σίδερο». Η ταινία καταγράφει τη γέννηση της «Αλληλεγγύης», υπενθυμίζοντας πως η πορεία της κατάρρευσης του κομουνισμού στην Ευρώπη, που τελικά οδήγησε και στην πτώση του τείχους του Βερολίνου, ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1980 στα ναυπηγεία του Γκντανσκ. Εκεί εργαζόταν ο Λεχ Βαλέσα καθώς και ο κεντρικός χαρακτήρας της ταινίας, Μάτσιεκ Μπίρκουτ, γιος του Ματέους – του ήρωα της ταινίας «Ο Ανθρωπος από Μάρμαρο». Η ταινία τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα και το Βραβείο Οικουμενικής Κριτικής Επιτροπής στο Διεθνές Φεστιβάλ Καννών του 1981, με το Βραβείο «Αλληλεγγύης» στο Φεστιβάλ Πολωνικών Ταινιών στο Γκντανσκ και υπήρξε υποψήφια για Όσκαρ.
Αψηφώντας την πίεση από την κυβέρνηση, συνέχισε να διερευνά πολιτικά θέματα καθ ‘όλη τη δεκαετία, απεικονίζοντας στο «Danton» με τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ τη φθίνουσα επανάσταση και αντικατοπτρίζοντας ταυτόχρονα την έλευση του στρατιωτικού νόμου στην Πολωνία.
“Ziemia obiecana”, 1974.
Συνεργάστηκε με σπουδαίους σκηνοθέτες, όπως ο Γέρζι Σκολιμόφσκι και ο Ρομάν Πολάνσκι, κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης καριέρας του σκηνοθέτησε σχεδόν 50 ταινίες, έλαβε τιμητικό όσκαρ το 2002 για τη συμβολή του στον παγκόσμιο κινηματογράφο, το Χρυσό Βραβείο του 9ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας το 1975, την Αργυρή Άρκτο για το «Holy Week» to 1996 και υπήρξε υποψήφιος για τέσσερα Όσκαρ Ξενόγλωσσης ταινίας.
Το 2013 με το «The Man of Hope» ή απλώς «Walesa», ο Βάιντα ολοκλήρωσε την τριλογία του με θέμα τον αγώνα του ανθρώπου απέναντι στην αδικία, έπειτα από τα δυο προηγούμενα κεφάλαια «’Άνθρωπος από Μάρμαρο» και «’Άνθρωπος από Σίδερο».
«Δε θέλω, αλλά είμαι υποχρεωμένος», είχε πει τότε με νόημα ο σκηνοθέτης στην ανακοίνωση της ταινίας που έμελε να είναι η τελευταία του, επαναλαμβάνοντας τη διάσημη φράση του Λεχ Βαλέσα, όταν έγινε για πρώτη φορά πρόεδρος της χώρας το 1990.
