Η φωτογραφία, ως εφεύρεση, ανακοινώθηκε επίσημα από την Γαλλική Ακαδημία στο κοινό το 1829. Έχουν περάσει έκτοτε 192 χρόνια φωτογραφικής πορείας, μέσα από τεράστιες ανακαλύψεις, κοινωνικές ανακατατάξεις, δύο παγκόσμιους πολέμους και αμέτρητους μικρότερους, δυο βιομηχανικές επαναστάσεις, καλλιτεχνικές και πολιτικές θεωρίες και αμφισβητήσεις.
Η πλησιέστερη τέχνη στη φωτογραφία είναι η ζωγραφική – δεν πρέπει όμως να τη συγκρίνουμε με αυτή, γιατί διαφέρουν στον τρόπο δημιουργίας του αποτελέσματος. Η βασικότερη διαφορά είναι πως οι ζωγράφοι αρχίζουν από μια άδεια επιφάνεια (κάδρο – τελάρο), προσθέτουν θέματα και τα συνθέτουν οδηγώντας το χέρι με το μυαλό και τη φαντασία.
Αντίθετα, οι φωτογράφοι αρχίζουν από κάτι έτοιμο. Επιλέγουν ένα υπάρχον, ορατό θέμα από το χώρο, και προσπαθούν με το μάτι και το αισθητικό τους κριτήριο (μάτι γερακιού και ψυχή αγγέλλου) να συνθέσουν μέσα από ένα παράθυρο (κάδρο και οπτική γωνία) αφήνοντας απ’ έξω ό,τι απορρίπτουν αισθητικά. Επιλέγουν τέλος το φωτισμό αν είναι εφικτό, καθώς και το χρόνο που θα φωτογραφήσουν για να μετατρέψουν μέσα σε μια στιγμή (συνήθως μεταξύ 1/30-1/125 του δευτερολέπτου) τη φύση σε προσωπική άποψη. Από αυτά προκύπτει η τέχνη τους.
Η φωτογραφία εντάσσεται σήμερα στην τέχνη της ακίνητης εικόνας και δεν έχει να αντιπαλέψει μόνο την πραγματικότητα και τους θεατές. Πρέπει να πείσει και τον ίδιο το δημιουργό της για την αξία της, καθώς για να φωτογραφηθεί κάτι, πρέπει πρώτα να υπάρξει – και όχι μόνο αυτό, αλλά πρέπει και να φωτιστεί. Ωστόσο και αυτό δεν αρκεί: πρέπει ο φωτογράφος να είναι έτοιμος να αναγνωρίσει άμεσα αν ένα θέμα αξίζει να φωτογραφηθεί και πώς θα πρέπει να γίνει αυτό τεχνικά, δημιουργικά και εκ του ασφαλούς για να μην χάνονται πολύτιμες στιγμές – θέματα. Πώς θα γίνουν όλα αυτά; Απλά φωτογραφίζοντας όσο γίνεται περισσότερο!
Σήμερα, τόσα χρόνια μετά την ανακοίνωση της εφεύρεσης της φωτογραφίας, αυτή έχει πάρα πολλές εφαρμογές. Οι περισσότερες μηχανές έχουν γίνει αυτόματες, είναι μικρές και έχουν τεράστιες δυνατότητες. Μια από τις εφαρμογές της φωτογραφίας, είναι το λεγόμενο πολύ – θέαμα (multi–show στα αγγλικά). Το πολύ – θέαμα μπορεί να έχει ταυτόχρονη προβολή μίας, η περισσότερων φωτογραφιών με συνοδεία μουσικής, με ένα προβολέα ή περισσότερους. Όμως ο σωστός τρόπος για να δούμε φωτογραφίες, αν είμαστε φωτογράφοι, είναι μία προς μία, και χωρίς τη συνοδεία της μουσικής.
Σήμερα, οι άνθρωποι φωτογραφίζουν ερασιτεχνικά για να έχουν τις αναμνήσεις τους, φωτογραφίζουν και επαγγελματικά για να ζήσουν ή απλά φωτογραφίζουν για τη χαρά της δημιουργίας. Η φωτογραφία διδάσκεται, οι σχετικές με αυτή σχολές και οι σύλλογοι έχουν πληθύνει, πραγματοποιούνται ταχύρρυθμα σεμινάρια και υπάρχει διαθέσιμη τεράστια βιβλιογραφία.
Οι φωτογράφοι είμαστε λίγοι αναλογικά σε σχέση με το σύνολο. Συνήθως θα μας δείτε με μια μηχανή στο χέρι να ζούμε στον κόσμο μας φωτογραφίζοντας. Γιατί όμως φωτογραφίζουμε; Τι φωτογραφίζουμε;
Όταν ο φωτογράφος μάς δείχνει μια καλλιτεχνική εικόνα δεν ζητάει ανταλλάγματα – αυτό που θέλει να μας πει είναι «δείτε τι είδα». Εμείς, με τη σειρά μας, αν έχουμε ασκηθεί να βλέπουμε, θα καταλάβουμε (μέσα από μια φωτογραφία) τον άνθρωπο – και έτσι πετυχαίνουμε μια μορφή επικοινωνίας. Φωτογραφίζουμε λοιπόν για να δημιουργήσουμε και δείχνουμε τις λήψεις μας για να επικοινωνήσουμε αυτό που αισθανόμαστε.
Η καλλιτεχνική φωτογραφία είναι κάτι εντελώς προσωπικό. Ο φωτογράφος που εκθέτει μια φωτογραφία πρώτα εκτίθεται ο ίδιος σε εμάς. Κάνει λάθος, όμως, όποιος (-α) προσπαθεί να προσεγγίσει την όποια μορφή καλής τέχνης μόνο με τη λογική.
Στην τέχνη της φωτογραφίας, η ιδιαίτερη γοητεία βρίσκεται στο ότι είναι ταπεινή, άχρηστη, φθηνή, εφήμερη, εύκολη και προσιτή σχεδόν σε όλους και όλες. Αυτή η ευκολία εκ πρώτης φαίνεται ότι αναιρεί την αξία της. Έτσι η φωτογραφία αποκτά τη σημασία που της δίνει ο καθένας και αυτό είναι ιδιαίτερα προκλητικό και ταυτόχρονα δημιουργικό. Πρέπει να γνωρίζουμε πως κάθε αξιόλογη φωτογραφία είναι …άπαξ και δια παντός – έτσι ξεπερνά το εφήμερο.
ΥΓ: Το παραπάνω κείμενο, αποτελεί απόσπασμα ομιλίας που έγραψα και διάβασα στο κοινό στα πλαίσια παρουσίασης στο τέλος των μαθημάτων του Τμήματος Φωτογραφίας 2005-2006 στο Σύλλογο Γυναικών στα Σπάτα, τον Ιούνιο του 2006. Σήμερα, ευχαριστώ το Photonet που μου δίνει τη δυνατότητα να θυμηθώ.
- 1η δημοσίευση: Photonet 218 – αποκτήστε το με ένα κλικ εδώ!
- Φωτό: Sunyu Kim
