ΠΑΝΟΣ ΖΟΥΛΑΚΗΣ: HANDS OF SURREALISM

Η φωτογραφική σειρά «Hands of Surrealism» αποτελεί μια εξερεύνηση του ανοίκειου στην ανθρώπινη μορφή μέσα από το πρίσμα ενός υπερευρυγώνιου φακού, αναζητώντας την αποδόμηση και επανασύνθεση του ανθρώπινου σώματος, ώστε να αποκαλυφθούν πτυχές που κρύβονται πίσω από την οικειότητα της καθημερινότητας.

Όπως σημειώνει ο ίδιος ο δημιουργός της Πάνος Ζουλάκης “τα χέρια, ως σύμβολο δημιουργίας, έκφρασης και επαφής, πρωταγωνιστούν σε ένα εικαστικό παιχνίδι με αντικείμενα και υφές. Μέσα από τη σύγκρουση φωτός και σκιάς, την ισορροπία μεταξύ αφαίρεσης και λεπτομέρειας, οι εικόνες προκαλούν τον θεατή να αναμετρηθεί με την πραγματικότητα που θεωρούσε δεδομένη και να την επαναπροσδιορίσει μέσα σε ένα νέο παράδοξο πλαίσιο. Εμπνευσμένος από την πλούσια σουρεαλιστική παράδοση, δημιουργήθηκε έναν κόσμος όπου το γνώριμο γίνεται άγνωστο, και η έννοια της ταυτότητας επαναπροσδιορίζεται. Μέσα από τις φόρμες, τα μεγέθη και την προοπτική, ο θεατής προσκαλείται σε μια συνειδητή ανατροπή του βλέμματος, καλώντας τον να “σφίξει το χέρι” με κάτι νέο, ανεξερεύνητο.”

Άπος Κυπραίος

Η Χριστίνα Σωτηροπούλου προσθέτει: στη σειρά φωτογραφιών με τίτλο Hands of Surrealism, ο Πάνος Ζουλάκης μας καθιστά συνοδοιπόρους σε μια ανατρεπτική περιδιάβαση σε ένα ιδιόρρυθμο σύμπαν που αψηφά την κοινότυπη ματιά με την οποία έχουμε συνηθίσει να προσλαμβάνουμε την καθημερινότητα, προκειμένου να αναζητήσει μια εναλλακτική ανάγνωσή της όπου τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται, και το αδύνατο εξισώνεται με το δυνατό. Αποποιούμενος την καταγραφική ιδιότητα που ορίζει οντολογικά τη φωτογραφία, ο καλλιτέχνης υιοθετεί μια διερευνητική ματιά που προτιμά να επικεντρωθεί σε μια συνειδητή απόπειρα αποδόμησης της ανθρώπινης μορφής μέσω της πειραματικής χρήσης του υπερευρυγώνιου φακού, κατορθώνοντας, με τον τρόπο αυτό, να συντάξει ένα εικαστικό ιδίωμα που τον αναγορεύει σε γνήσιο επίγονο σουρεαλιστών φωτογράφων όπως ο Man Ray, o Bill Brandt και η Dora Maar. Επενδύοντας στην εικονοπλαστική λειτουργία του φακού, ο Πάνος Ζουλάκης κατορθώνει με τις λήψεις του να ξυπνήσει στον θεατή το συναίσθημα εκείνο που ο Freud είχε περιγράψει ως unheimliche ή ανοίκειο στο ομώνυμο δοκίμιο του που κυκλοφόρησε το 1919 και συνέστησε στη συνέχεια για τους σουρεαλιστές ειδική αισθητική κατηγορία. Πρόκειται για την συναισθηματική αντίδραση που προκύπτει όταν κάτι που γενικά θεωρείται οικείο, συνηθισμένο ή γνωστό εμφανίζεται ξαφνικά διαφορετικό, παράξενο ή και άγνωστο, τροφοδοτώντας μια ανατροπή των σταθερών κατηγοριών της αλήθειας και της πραγματικότητας, καταλήγοντας στην δημιουργία μιας αίσθησης ανασύνταξης, αβεβαιότητας, ακόμη και άγχους. Στην περίπτωση των φωτογραφιών της σειράς Hands of Surrealism, διακυβεύεται η οικειότητα ακόμη και του ίδιου του ανθρώπινου σώματος, καθώς μια απλή αλλαγή του τρόπου θεώρησής του αρκεί για να αποκαλύψει κρυφές πτυχές που έως τώρα φαίνονταν αδιανόητες. Αναδιατάσσοντάς το γύρω από τα μεγεθυμένα χέρια καλούμαστε πλέον να γνωριστούμε με κάτι ξένο, αλλότριο, παρόλο που έως τώρα μας ήταν οικείο, καθιστώντας ορατό κάτι που έως τώρα ήταν αόρατο, αποκαλύπτοντας την φενάκη της πραγματικότητας και προ(σ)καλώντας μας στη ριζική επανεξέταση της. Ωστόσο, ο ριζικός επανακαθορισμός του βλέμματος που προτάσσουν τα έργα του Πάνου Ζουλάκη, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να υποσκελίσει την απαράμιλλη δεξιοτεχνία που ο καλλιτέχνης επιδεικνύει στον τρόπο που χειρίζεται το αρχέγονο δίπολο κάθε καλλιτεχνικής δημιουργίας, την αντιπαράθεση φωτός και σκιάς. Το δραματικό κιαρουσκούρο του μοιάζει να απηχεί φωτισμούς παρόμοιους με εκείνους του Caravaggio, αποδίδοντας στις συνθέσεις του μια απτικότητα που προσιδιάζει σε γλυπτό και μια παρουσία που επιβάλλεται μέσω της πρωτοκαθεδρίας που διεκδικεί η φόρμα, συγκλονίζοντας τον θεατή με τη μνημειακότητα που μπορούν να εμφανίσουν στοιχεία της καθημερινότητας όταν απελευθερωθούν από τη φαντασία, ίδιον της πραγματικής τέχνης του σουρεαλισμού.”

Νίκος Δάμος

Η Χριστίνα Καλλιγιάννη σημειώνει από την πλευρά της: “το φόντο είναι γκρίζο, μια απροσδιόριστη, βαριά ματιέρα. Στο κέντρο του κάδρου, έκπληξη, περισσότερο στο μυαλό παρά στο μάτι, ξεπετιέται ένα χέρι με τις φλέβες να διαγράφονται έντονα κάτω από δέρμα και ανάμεσα από τα κλειστά δάχτυλα αναδύεται ένα γαϊδουράγκαθο. Κάπου στο φόντο διακρίνονται τα πόδια, μικρά λόγω της προοπτικής του ευγώνιου, που στηρίζουν το σώμα σαν γλυπτό στο βάθρο του. Λουλούδια, φυτά, μάσκες, επίδεσμοι και αλυσίδες ή χέρια μόνα τους σε ένα δικό τους παιχνίδι κίνησης, πάλης, αιχμαλωσίας και απελευθέρωσης, ένας έντονος διάλογος φόρμας και τόνων του γκρι και του μαύρου που δημιουργεί την ψευδαίσθηση μιας έκρηξης του καμβά, μιας γέννησης. Οι άνθρωποι που ποζάρουν δηλώνουν την παρουσία τους μέσα από την μορφή και την υφή των χεριών τους, την ευλυγισία και την δύναμή τους. Το «βλέμμα» τους προς εμάς είναι μια χειρονομία, μια δήλωση χαρακτήρα, μια ιδιότυπη χειραψία. Το πορτρέτο έχει αποδειχθεί η μεγάλη δύναμη του φωτογράφου, με σειρές ευφάνταστες και πάντα καλά σκηνοθετημένες, πρωταγωνιστές άλλοτε ευρέως αναγνωρίσιμοι και άλλοτε «διάσημοι» μέσα από τις εικόνες του δημιουργού. Αυτή τη φορά η ιδέα ξεπερνάει πρόσωπα και βλέμματα και εστιάζει στο σώμα, ή ότι διακρίνεται από αυτό. Τα μοντέλα είναι φιγούρες, οι πόζες μοιάζουν να ακροβατούν και τα χέρια πρωταγωνιστούν σε ένα ιδιότυπο «χαίρω πολύ» προς τον θεατή. Η τεχνική συνέπεια στις λήψεις, το σταθερό φόντο και ο ίδιος σταθερός – φωτογραφικά και χωροταξικά – φακός, δημιουργούν μια οπτική πρόκληση, μια ψευδαίσθηση ότι πρόκειται για τον ίδιο άνθρωπο. Η αρχική έλξη κατευθύνεται προς την αλληλεπίδραση μεταξύ δέρματος και αντικειμένου, όσα αυτή δηλώνει ευθαρσώς ή υπονοεί σαρδόνια. Ακόμη και στις λήψεις με λουλούδια, η διαχείριση του φωτός και του κοντράστ δημιουργεί ένταση, μια αίσθηση δύναμης και επιμονής, αιχμαλωσίας, όχι του αντικειμένου στα χέρια που το κρατούν, αλλά των ίδιων των χεριών από το αντικείμενό τους. Με μια ευφυή ισορροπία μεταξύ ευκρίνειας στις λεπτομέρειες αλλά αφαίρεσης στο σύνολο, ο δημιουργός καταφέρνει να κάνει το κάθε πορτρέτο απρόσωπο και ταυτόχρονα εξαιρετικά συγκεκριμένο. Ο αριστοτεχνικός φωτισμός που αναδεικνύει την υφή του δέρματος και άλλα μορφολογικά στοιχεία, όπως το σχήμα των νυχιών, οδηγεί τον θεατή στην συνειδητοποίηση ότι κάθε φορά «σφίγγει το χέρι» σε διαφορετικούς ανθρώπους, έρχεται αντιμέτωπος με διαφορετικές αιχμαλωσίες. Η αναγωγή στην πραγματική ζωή είναι ευθεία : δημιουργούμε, πλάθουμε τον κόσμο μας ή δενόμαστε μαζί του, αγκιστρωνόμαστε πάνω του, καθιστώντας τους εαυτούς μας δέσμιους όλων όσων κρατάμε πολύτιμα για εμάς.”