Αποχαιρετώντας ένα ανταγωνιστή στο χώρο των εκδόσεων αλλά ταυτόχρονα και ένα φίλο…
O Σταύρος Μωρεσόπουλος, σε φωτογραφία από τα εγκαίνια της έκθεσης “Νέοι Έλληνες Φωτογράφοι | 2010-2018” στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.
Το 1980 άρχισα να ασχολούμαι επαγγελματικά με τη φωτογραφία, έχοντας σπουδάσει στη “μεγάλη του γένους” μοναδική Σχολή Κινηματογράφου του αείμνηστου Λυκούργου Σταυράκου σκηνοθεσία και τεχνική του κινηματογράφου, και έχοντας ήδη αφιερώσει μία δεκαετία δουλειάς πάνω σε διαφημιστικά film.
Η σχετική διαθέσιμη βιβλιογραφία στα ελληνικά ήταν σχεδόν ανύπαρκτη: μόνο στα αγγλικά και στα ιταλικά (που ψιλοκαταλάβαινα) έβρισκα διαθέσιμα βιβλία. Ωστόσο, μία ωραία πρωία, ανακαλύπτω σε ένα περίπτερο το περιοδικό Φωτογραφία. Το αγοράζω και στις σελίδες του διαβάζω ένα τεχνικό θέμα του Απόστολου Μαρούλη που με ενθουσίασε! Από τότε και μετά, περίμενα κάθε μήνα να αγοράσω το νέο τεύχος (που ωστόσο δεν είχε σχεδόν ποτέ συγκεκριμένο χρόνο έκδοσης!). Ακολούθησαν οι διοργανώσεις κλαδικών εκθέσεων από τον εκδότη του περιοδικού, έναν απόμακρο τύπο με λίγο περίεργη ματιά (ψιλοσνόμπ θα τον χαρακτήριζα τότε…) που διεκδικούσε ένα ενεργό και ιδιαίτερα δυναμικό ρόλο στα φωτογραφικά (και δη στα καλλιτεχνικά) δρώμενα της εποχής. Το όνομά του; Σταύρος Μωρεσόπουλος!
Καθώς ο καιρός περνούσε, άρχισα λίγο – λίγο να μαθαίνω περισσότερα για το θεσσαλονικιό εκδότη που ήταν γεννημένος το 1945. Όπως συχνά και διαχρονικά συμβαίνει στο χώρο μας (και όχι μόνο) για όλα τα δρώντα πρόσωπα, οι απόψεις για το πρόσωπό του ήταν πολλές και διαφορετικές, θετικές και αρνητικές. Το δεδομένο ωστόσο ήταν ένα και μη αμφισβητήσιμο: αυτός παρέμενε ο δημιουργός του μοναδικού περιοδικού φωτογραφίας στην Ελλάδα τη συγκεκριμένη περίοδο, και ταυτόχρονα αυτός ήταν ο διοργανωτής που “έστηνε” κλαδικές εκθέσεις για το μέσο, δίνοντάς μας την ευκαιρία να βλέπουμε εξοπλισμό από διάφορες εταιρίες, συγκεντρωμένο σε συγκεκριμένες ημερομηνίες, σε ένα χώρο, με μία επίσκεψη! Αυτό του το χρωστάμε όλοι: έμποροι και φωτογράφοι, ερασιτέχνες και επαγγελματίες – ήταν ο πρώτος που επιχείρησε να δώσει ευρεία δημοσιότητα στη φωτογραφία στη χώρα μας.
Έκτοτε πέρασαν κι άλλα χρόνια: φτάσαμε στο 1989, όταν από αναγνώστης του Σταύρου βρέθηκαν ανταγωνιστής του, με την έκδοση του περιοδικού Φωτογράφος, σε συνεργασία με τους Γιάννη Σπανδάγο και Τάκη Τζίμα. Έχοντας σχεδιάσει προσεκτικά τις κινήσεις μας, θέσαμε εξαρχής ως στόχο να ανεβάσουμε τον πήχυ όσο ψηλότερα επέτρεπαν, τότε, οι συνθήκες στο χώρο των εκδόσεων της φωτογραφίας, που πλέον κρίναμε πως έπρεπε να ξεπεράσει τη νηπιακή του ηλικία, απαιτώντας περισσότερο επαγγελματισμό και συνέπεια, ομαδική δουλειά, καταμερισμό ευθυνών και τομέων δράσεων κ.ο.κ. Τότε γνώρισα και από κοντά το Σταύρο, ο οποίος, σε αντίθεση με εμάς, επέλεγε να δουλεύει σχεδόν μόνος του. Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε αρκετά για το χώρο που αποτελούσε πλέον κοινό πεδίο δράσης: εξετάζαμε τα προβλήματα, της προοπτικές του και τις δυνατότητες να επιβιώσουν τα δύο περιοδικά στα πλαίσια ενός υγιούς ανταγωνισμού, πράγμα που και ίδια η αγορά απαιτούσε.
Η αλήθεια είναι πως εκείνος ουδέποτε υπήρξε θερμός υποστηρικτής της προσπάθειάς μας. Συνέχισε την προσωποπαγή εκδοτική πορεία του, κατορθώνοντας να διατηρήσει το περιοδικό του ενεργό, έστω και με φθίνουσα πορεία, ως το 2000 – 2001, διανύοντας μαζί του μια πορεία σχεδόν 25 ετών, καθώς είχε ξεκινήσει την κυκλοφορία του από το 1977. Αποτιμώντας κανείς τη συνολική πορεία της Φωτογραφίας, δεν μπορεί παρά να καταλήξει στο συμπέρασμα πως υπήρξε καθοριστική για την ανάπτυξη της φωτογραφικής κοινότητας στη χώρα.
Φυσικά ο Σταύρος δεν έμεινε μόνο στις παραπάνω δράσεις! Ήδη από το 1987, με πρωτοβουλία του, είχε διοργανωθεί ο πρώτος Μήνας Φωτογραφίας στην Αθήνα, εμπνευσμένος από τον αντίστοιχο θεσμό του Παρισιού. Η διοργάνωση αυτή, η οποία αργότερα εξελίχθηκε στο Athens Photo Festival, φιλοξένησε τότε 54 εκθέσεις σε δημόσιους χώρους της πόλης, συμβάλλοντας στην εξαγωγή του ελληνικού φωτογραφικού έργου σε διεθνείς πρωτεύουσες της φωτογραφίας. Προβλήματα οικονομικής φύσεως κράτησαν τη συγκεκριμένη του πρωτοβουλία μακριά από τον ελληνικό εικαστικό χάρτη μέχρι την επάνοδό της το 1997. Μιλώντας για το βασικό του στόχο με τη διοργάνωση αυτή στο Βήμα, το 2008, ήταν απολύτως σαφής: “η προώθηση της φωτογραφίας στην Ελλάδα και η προώθηση του ελληνικού έργου στο εξωτερικό”.
Επιπλέον, υπήρξε ιδρυτής του Ελληνικού Κέντρου Φωτογραφίας, μέσω του οποίου προώθησε ποικίλες εκδόσεις και πρωτοβουλίες στον φωτογραφικό χώρο.
Έγραψε βιβλία όπως αυτό του 2005 με τίτλο Η ψηφιακή φωτογραφία για όλους: Ευκολία, διασκέδαση, δημιουργία, με στόχο να εισάγει το κοινό στην ψηφιακή φωτογραφία (ένα μέσο που τότε γινόταν ολοένα και πιο διαδεδομένο) και σχεδίασε ειδικές εκδόσεις όπως τα Τετράδια Φωτογραφίας που περιείχαν θεωρητικά κείμενα.
Τίτλοι βιβλίων που εκδόθηκαν από το Σταύρο Μωρεσόπουλο.
Ο Σταύρος υπήρξε, κατά την άποψή μου, πριν από όλα και πάνω από όλα, ένας οραματιστής. Δεν είχαμε πανομοιότυπες απόψεις για το επιχειρείν. Θυμάμαι σε κάποια συζήτησή μας, μετά την αποχώρησή μου από το Φωτόγραφο και τη δημιουργία της ΝΕΧUS PUBLICATIONS το 1997, μου είπε: “είσαι τρελός – έστησες ανώνυμη εταιρεία με κόστος τεράστιο για τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς”! Ωστόσο σταθερό κοινό σημείο των διαδρομών μας υπήρξε η αγάπη μας για τη φωτογραφία.
Δεν έμαθα ποτέ αν είχε κάνει ειδικές σπουδές σχετικές με τη φωτογραφία, ωστόσο η τριβή και οι επαφές του με το εξωτερικό μέσω των Μηνών του Παρισιού, της Βαρκελώνης κ.λπ. ανέπτυξαν ιδιαίτερα την αισθητική του: “έβλεπε” τις εξελίξεις στις τάσεις της σύγχρονης φωτογραφίας και προσπαθούσε να τις μεταφέρει στις εκθέσεις του δικού του Μήνα.
Θέλω να ολοκληρώσω τις γραμμές αυτές, ενθυμούμενος μία κοινή και (τουλάχιστον για εμένα) ξεχωριστή εμπειρία: ένα ταξίδι μας στην Ταϊλάνδη κατόπιν πρόσκλησης από τη Νikon. Μαζί με το Σταύρο βρισκόμασταν καλεσμένοι από την Ελλάδα ο Τάκης Τζίμας και εγώ. Είναι προφανές πως ένα τετραήμερο ταξίδι στο εξωτερικό σου δίνει την ευκαιρία να γνωρίσει τον άλλον καλύτερα – αυτό συνέβη και ανάμεσά μας!
Το πρόγραμμα της κάθε ημέρας του ταξιδιού ήταν ιδιαίτερα πιεστικό – δεν υπήρχε σχεδόν καθόλου χρόνος για χαλάρωση, καθώς οι άνθρωποι της εταιρίας, θέλοντας να μας ευχαριστήσουν και να μας περιποιηθούν, είχαν τοποθετήσει τη μια δράση κατόπιν της άλλης. Μας άφησαν, λοιπόν, μόνο ένα βράδυ ελεύθερους. Εκείνο το μοναδικό βράδυ, ο Σταύρος πρότεινε μία εξόρμηση μοναδική στη νυχτερινή Ταϊλάνδη που τελικά περιέλαβε τα πάντα: από κατανάλωση street food και βόλτα σε μπαράκια, μέχρι επισκέψεις σε strip-club! Εκεί ανακάλυψα ένα άλλο, διαφορετικό χαρακτήρα: πλακατζή και χιουμορίστα, με ανοιχτή καρδιά. Αυτό ακριβώς το Σταύρο επιλέγω να θυμάμαι έκτοτε.
Ο αθόρυβος θάνατός του, στις 19 Φλεβάρη 2025, αποτελεί σημαντική απώλεια για το χώρο: πρόσφερε πολλά στη ελληνική φωτογραφία, με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους! Θεωρώ πως του άξιζε μια πιο δημόσια και τιμητική έξοδος από τη ζωή, όμως σέβομαι απόλυτα τις σχετικές επιθυμίες και αποφάσεις τόσο του ίδιου όσο και των οικείων του.
Καλή αντάμωση Σταύρο, σε άλλους τόπους και χρόνους…
