Tον προηγούμενο μήνα παρουσιάσαμε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκθεση του Μανώλη Κονταξάκη με τίτλο “Πρωτογενή Χρώματα – RAW Colors” η οποία πραγματοποιήθηκε στο Νεώριο Μόρο (ΙΟΧ). Ενόψει της επόμενης παρουσίασής της, η οποία θα γίνει σε λίγες ημέρες από την Μικρή Αίθουσα Τέχνης στα Χανιά (Κισσάμου 103, τηλ.: 28210 91465) αναδημοσιεύουμε ένα ενδιαφέρον σχετικό κείμενο του Γιώργου Αναστασάκη που δημοσιεύτηκε στα Χανιώτικά Νέα.
Πρόκειται για μια ασυνήθιστη έκθεση δεδομένου ότι προέρχεται από κάποιον που είναι κατά βάση φωτογράφος. Αυτό που την καθιστά πρωτίστως ενδιαφέρουσα είναι ότι μπορουμε να την κατατάξουμε ως φωτογραφική (πραγματεύεται την οντολογία της φωτογραφίας), εικαστική εγκατάσταση (υπάρχει καλλιτεχνική πρόθεση που υλοποιείται με συνδυασμό στοιχείων που αναπτύσσονται στον χώρο), performance (απαιτείται η συμμετοχή του κοινού) και εννοιολογική, γιατί ο κεντρικός της άξονας είναι μία ιδέα.
Η πρώτη έκπληξη έρχεται όταν, όπως περιέγραψαν επισκέπτες της έκθεσης, φτάνοντας στον χώρο αντικρίζεις ένα αναρτημένο πάνελ με κάποιου είδους γραφή. Θεωρώντας ότι είναι το κείμενο της έκθεσης, εισέρχεσαι για να διαπιστώσεις ότι και το δεύτερο και το τρίτο πάνελ μοιάζουν να είναι ακριβώς το ίδιο. Τελικά όλη η έκθεση αποτελείται από καταρράκτες ακαταλαβίστικου κώδικα προγραμματισμού, εκτός από μία μικρότερη πινακίδα που περιέχει όντως το κείμενο του επιμελητή της έκθεσης Αλέξη Αλεξίου. Κάποιος πιο υποψιασμένος τότε θα προσέξει ότι κάτω από κάθε κώδικα υπάρχει ένας μικρός QR code. Σκανάροντας τον ο επισκέπτης καλείται να ολοκληρώσει την αποκρυπτογράφηση του κώδικα ανακαλύπτοντας έτσι την πρώτη ύλη των φωτογραφικών εικόνων, το χρώμα.
Μπροστά μας, λοιπόν, βρίσκεται μία σύγχρονη Στήλη της Ροζέτας που λειτουργεί ταυτόχρονα “ως εικόνα κειμένου” και “ως κείμενο εικόνας” όπως μας πληροφορεί ο επιμελητής. Αντί να δούμε ένα συμπαγές βασικό χρώμα, για το οποίο θέλει να μας μιλήσει ο Κονταξάκης, έχουμε μπροστά μας τη μετάφρασή του, για την ακρίβεια τη μεταγλώσσα του (metalanguage – metadata), η οποιά αόρατη και ακατάσχετη τρέχει κάθε φορά που έμεις επιστρατεύουμε αυτό το βασικό χρωματικό κανάλι στην ψηφιακή φωτογραφία, στα media και τις γραφικές τέχνες. Αυτή η αποκάλυψη του κώδικα πετυχαίνει τον αρχικό στόχο της απλώς σταματώντας μας.
Είναι βασικό κάποιες φορές μέσα στην ταχύτατη ροή γεγονότων, πληροφορίας και τεχνολογικής εξέλιξης να σταματάμε εστιάζοντας την προσοχή μας σε κάτι που θεωρούμε δεδομένο ότι υπάρχει και να παρατηρούμε τι τελικά είναι αυτό. Είναι ένας τρόπος να ανακαλύπτουμε νοήματα.
Πώς όμως τελικά μπορούμε να ανακαλύψουμε νόημα σε κάτι που δεν καταλαβαίνουμε; Ο μετακώδικας των “Πρωτογενών Χρωμάτων” υπάρχει για να εκτελεί μια λειτουργία. Μοιάζει εν προκειμένω ύποπτα βολικό ότι την ίδια λέξη χρησιμοποιούμε αλλιώς με την έννοια της τελετής.Ο Slavoj Zizek μας εξηγεί γιατί τέτοιες “λειτουργίες” μας είναι απαραίτητες, ακριβώς επειδή είναι ακατανόητες: «Η ασαφής παρουσία ενός αορίστου νοήματος είναι “καθεαυτό” νόημα, νόημα στην πιο αγνή του μορφή». Η αναγνώριση ότι υπάρχει νόημα, ασχέτως αν δεν μπορούμε να το κατανοήσουμε αποτελεί το σημείο μηδέν (πρωτοβάθμια σηματοδοτεί την ένταξη μας στην ίδια κοινότητα), πάνω στο οποίο οικοδομούμε πιο συγκεκριμένα νοήματα. Η ίδια η Στήλη της Ροζέτας έχει πάψει προ πολλού να είναι απλά η κλείδα για την αποκρυπτογράφηση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών. Εχει αποκτήσει δική της ζωή, ποσώς μάλλον μακριά από την αρχική πρόθεση της χάραξής της, ως (υπνωτιστικό;) αντικείμενο άξιο της προσοχής μας και ως εκ τούτου έργο τέχνης.
Ο Κονταξάκης από την πλευρά του μας αφήνει ελεύθερους να μείνουμε στην εικονική ποιότητα των κειμένων του αν προτιμάμε ή να χρησιμοποιήσουμε τα τεχνολογικά μέσα που βρίσκονται κυριολεκτικά στο χέρι μας για να ανακαλύψουμε συμμετοχικά ότι στεκόμαστε μουδιασμένοι μπροστά σε επιφάνειες καθαρού πλακάτου χρώματος.
