Η σχέση μας με τα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ξεκίνησε (όπως οι περισσότερες σχέσεις) γεμάτη αθωότητα. Σήμερα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά.
Ειδικά οι έφηβοι, αισθάνονται μεγάλη πίεση προκειμένου να παρουσιάζονται σε αυτά με τρόπους που ελάχιστα θυμίζουν τον πραγματικό τους εαυτό. Η συγκεκριμένη διαπίστωση αποτελεί πλέον, λίγο πολύ, γενική παραδοχή. Αλλά ως ποιο βαθμό ισχύει αυτό; Αναζητώντας σχετικές απαντήσεις, το δημιουργικό γραφείο της M & C Saatchi συνεργάστηκε με τον κορυφαίο Βρετανό φωτογράφο Rankin και την MTArt Agency. Στο πλαίσιο της εκστρατείας Visual Diet, που ερευνά τις επιπτώσεις των εικόνων στην ψυχική υγεία, ζήτησαν από έφηβους και έφηβες να φιλοτεχνήσουν μια ωραιοποιημένη εκδοχή της εξωτερικής εμφάνισής τους για τις ανάγκες μιας φωτογραφίας που θα μπορούσε να αναρτηθεί στα social media.
“Για το project Selfie Harm πειραματίστηκα εκτενώς με τις εφαρμογές (σ.σ.: επεξεργασίας) που στοχεύουν ιδιαίτερα στους εφήβους”, δήλωσε ο Rankin στο Bored Panda. “Η σχετική διαδικασία θυμίζει videogame και κατά συνέπεια είναι πολύ διασκεδιαστική. Η ενασχόληση μου άρεσε, αλλά παράλληλα τη θεώρησα ιδιαίτερα εθιστική.”
Ο φωτογράφος αρχικά απαθανάτισε μια ομάδα 15 εφήβων, ηλικίας 13-19 ετών. Στη συνέχεια ζητήθηκε από κάθε συμμετέχοντα/συμμετέχουσα να αφιερώσει πέντε λεπτά στην επεξεργασία της φωτογραφίας του/της μέχρι να κρίνει ότι είναι αρκετά καλή ώστε να αναρτηθεί στα social media.
“Το πρόγραμμα που χρησιμοποιήσαμε για την επεξεργασία ήταν το Facetune <…> ωστόσο υπάρχουν εκατοντάδες ανάλογες εφαρμογές», πρόσθεσε ο φωτογράφος. “Το κυριότερο είναι ότι δεν απευθυνθήκαμε στοχευμένα σε πρόσωπα που ήδη δουλεύουν συστηματικά αυτές τις εφαρμογές – απλώς επιλέξαμε τυχαία ορισμένους έφηβους και τους ζητήσαμε να τις δοκιμάσουν. Τους εξηγήθηκε πώς να τις χρησιμοποιήσουν (διαδικασία που, κυριολεκτικά, διαρκεί δευτερόλεπτα!) και στη συνέχεια έκαναν μόνοι τους την επεξεργασία.”
Ο Rankin εμφανώς μπήκε σε σκέψεις κρίνοντας τα αποτελέσματα. “Όσα μπορεί να κάνει κάποιος (-α) με αυτές τις εφαρμογές ξεπερνούν ακόμα κι αυτά που μπορεί να επιτύχει ένας έμπειρος χειριστής Photoshop. Η τεχνολογία εξελίσσεται πάρα πολύ γρήγορα και η προοπτική του να φαίνεται κάποιος (-α) με οποιονδήποτε τρόπο διαφορετικός (-η) απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα, μπορεί να φαντάζει συναρπαστική – ωστόσο ταυτόχρονα υπάρχουν παγίδες που ελλοχεύουν. Αυτό με προβληματίζει. Αν μπορείς να είσαι απλώς μια πιο ‘εξιδανικευμένη’ (polished) εκδοχή του εαυτού σου, πόσο εύκολο είναι να δεχτείς ποιος (-α) είσαι στην πραγματικότητα;”
Στην προσωπική σελίδα του στο Instagram ήταν ακόμα πιο δηκτικός: “Οι άνθρωποι μιμούνται τα είδωλά τους, κάνοντας τα μάτια τους μεγαλύτερα, τη μύτη τους μικρότερη και το δέρμα τους φωτεινότερο – και όλα αυτά για να αποκομίσουν περισσότερα likes στα social media. Είναι ένας ακόμα λόγος για τον οποίο ζούμε σε έναν κόσμο FOMO (Fear Of Missing Out – o φόβος μην χάσoυμε το τι συμβαίνει) θλίψης, αυξημένου άγχος και δυσμορφίας που αναπαράγεται μέσω Snapchat. Ήρθε η ώρα να αναγνωρίσουμε τα επιζήμια αποτελέσματα που έχουν τα κοινωνικά μέσα στην εικόνα του ίδιου του κόσμου».
Με βάση τα παραπάνω ήρθε η ώρα να τα …βάψουμε μαύρα; Όχι, καμία κατάσταση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με την απλουστευτική δυαδικότητα του “μαύρου – άσπρου”. Μπορεί κανένας από τους έφηβους που συνεργάστηκαν με τον Rankin να μην επέλεξε να αφήσει τη φωτογραφία του ανεπεξέργαστη, ωστόσο ο ίδιος ο φωτογράφος σπεύδει στην ίδια ανάρτηση να τονίσει, με κεφαλαία μάλιστα γράμματα, πως “η πλειοψηφία τους προτιμούσε την αρχική τους εικόνα.”
Η παραπάνω διαπίστωση καταδεικνύει πως το θέμα δεν αντιμετωπίζεται με υστερίες ή κορώνες ακρότητας αλλά μέσω μια ψύχραιμης και βαθύτερης διερεύνησης που θα το βάλει στη σωστή του διάσταση: “αντί να λέμε απλά στους ανθρώπους να σταματήσουν, πρέπει να δεχτούμε ότι πρόκειται για ένα πολύπλοκο ζήτημα. Η τεχνολογία είναι εδώ και είναι εδώ για να μείνει. Πρέπει όμως να αμφισβητήσουμε τον τρόπο με τον οποίο γίνεται σήμερα η χρήση και η κατάχρηση της επεξεργασίας της εικόνας στον ευρύτερο κόσμο. Το project Selfie Harm είναι η δική μου προσπάθεια να μιλήσω για τα θέματα που απειλούν σήμερα την ψυχική υγεία” καταλήγει ο δημιουργός.
Η ακροτελεύτια αυτή δήλωσή του, σε συνδυασμό με τη θέαση των συγκριτικών εικόνων που ακολουθούν, μπορεί να αποτελέσει μια καλή αφετηρία και για τις δικές μας σχετικές σκέψεις.
