Υan Morvan.
Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση που εκτυλίχτηκε σχετικά κοντά μας, όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και «νομικά» αφού έρχεται από τη Γαλλία. Εκεί ο φωτογράφος Yan Morvan αναγκάστηκε να αποσύρει το τελευταίο του βιβλίο και να πληρώσει αποζημίωση ύψους 5000 ευρώ μετά από αγωγή που κατέθεσε εναντίον ένας εκ των φωτογραφιζομένων μέσα στο βιβλίο του σχετικά με τις γαλλικές συμμορίες. Ειδικότερα, ο φωτογράφος, κατόπιν 40 ετών προσωπικών του εμπειριών ως φωτορεπόρτερ και ενασχόλησής του ειδικά με το θέμα αυτό, αποφάσισε το 2000 να εκδόσει ένα βιβλίο σχετικά με τις συμμορίες που δρουν στις γαλλικές συνοικίες. Αρχικά κατηγορήθηκε επειδή περιέλαβε στο βιβλίο την φωτογραφία του «μικρού Ματία» (petit Mathieu), ενός 17χρονου, κατά την εποχή της λήψης, ακροδεξιού Γάλλου, που κρατούσε ένα φλογοβόλο και ένα σφυρί – δύο όπλα που τότε δεν απαγορεύονταν στη Γαλλία. Ήδη το 2000 ο νεαρός (του οποίου τα λοιπά στοιχεία δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ) κινήθηκε εναντίον του φωτογράφου, υποχρεώνοντάς τον να αφαιρέσει τη φωτογραφία από το βιβλίο του. Όταν ο φωτογράφος προχώρησε σε επανέκδοση του βιβλίου, εκείνος –προφανώς καραδοκούσε– κινήθηκε και πάλι εναντίον του, πετυχαίνοντας δικαστική απόφαση που όχι μόνο υποχρέωσε τον Morvan να πληρώσει αποζημίωση ύψους 5000 ευρώ, αλλά και τον εκδοτικό οίκο να αποσύρει το βιβλίο από την κυκλοφορία.
Ας σημειωθεί, για την ιστορία, ότι ο εγκαλών πλέον είναι πολύ μεγαλύτερος από την εποχή της φωτογραφίας, τελείως διαφορετικός εμφανισιακά, και μάλλον δεν συμμερίζεται πλέον τις απόψεις του εκείνης της εποχής.
Η συζήτηση για το κατά πόσο το δικαστήριο έπρεπε να εξαντλήσει την αυστηρότητά του, εν προκειμένω, είναι μεγάλη. Όπως και άλλες φορές έχουμε αναφέρει, είναι πάντα δύσκολη η οριοθέτηση μεταξύ του δικαιώματος στην προσωπικότητα και την ιδιωτική ζωή (ανθρώπων, μάλιστα, που με τη δράση και τη στάση τους δεν την κρατούν και πολύ ιδιωτική) και του δικαιώματος πληροφόρησης του κοινού. Ο Morvan δεν συμπεριέλαβε τον συγκεκριμένο άτομο στο βιβλίο του απλώς ως έναν ακόμη έφηβο Γάλλο, αλλά ως ένα ενεργό (και ίσως περήφανο τότε) μέλος συμμορίας, σε ένα βιβλίο που δεν στόχευε στην συγκεκριμένη «έκθεση» καθενός από τους εικονιζόμενους, αλλά στην εξέταση του γενικότερου φαινομένου των συμμοριών, στις παρυφές των γαλλικών πόλεων.
Arne Svenson
H πιο ενδιαφέρουσα όμως υπόθεση, και σε απόλυτη αντίθεση με την γαλλική νομολογία, έρχεται από τη Νέα Υόρκη, όπου ο φωτογράφος Arne Svenson έκανε μια ολόκληρη έκθεση με φωτογραφίες των κατοίκων ενός γειτονικού του κτιρίου στη συνοικία Tribeca της Νέας Υόρκης. Για την ακρίβεια, οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν με τηλεφακό στραμμένο προς τα παράθυρα των διαμερισμάτων των γειτόνων του, και τους απαθανάτιζαν σε στιγμές της καθημερινότητάς τους μπροστά ή κοντά στο παράθυρο – ωστόσο στην πλειονότητά τους οι λήψεις δεν κατέγραφαν σαφώς αναγνωρίσιμα πρόσωπα. Ενώ πολλοί από τους φωτογραφηθέντες αναγνώρισαν τους εαυτούς τους, μόνο το ζεύγος Matthew και Martha Foster στράφηκε κατά του φωτογράφου, καθώς είχε φωτογραφίσει τα παιδιά τους σε εικόνες στις οποίες αυτά ήταν αναγνωρίσιμα.
Ας σημειωθεί πριν συνεχίσουμε, ότι στις Η.Π.Α. -σε αντίθεση με την Ευρώπη- μπορεί κάθε καλλιτέχνης γενικά και φωτογράφος ειδικότερα να απαθανατίσει οτιδήποτε και οποιονδήποτε σε δημόσιο χώρο, χωρίς καμία επίπτωση ή ποινή, ενώ αντίθετα -όπως και στις περισσότερες άλλες χώρες- είναι παράνομο να χρησιμοποιήσει κάποιος την εικόνα (φωτογραφία ή άλλη σαφή απεικόνιση) προσώπου για διαφημιστικούς, εμπορικούς και γενικότερα σκοπούς με άμεσο οικονομικό όφελος, χωρίς την προηγούμενη σαφή συγκατάθεσή του. Στην περίπτωση του Svenson, το Δικαστήριο έκρινε αφενός ότι αυτός προστατεύεται από την Πρώτη Τροπολογία του Αμερικάνικου Συντάγματος (που είναι αυτή που διακηρύττει την ελευθερία του λόγου) αφετέρου ότι η καλλιτεχνική αξιοποίηση και ο καλλιτεχνικός σκοπός της λήψης και έκθεσης αυτών των φωτογραφιών (σε αίθουσα τέχνης και όχι σε περιοδικό ή βιβλίο ή διαφημιστικό έντυπο) ξεπερνάει και επικρατεί της οποιασδήποτε μελλοντικής (και αβέβαιης ας συμπληρώσουμε) οικονομικής απολαβής του φωτογράφου από τη συγκεκριμένη δουλειά.
Σε κάθε περίπτωση, και ενώ επισήμως δικαιώθηκε, ο φωτογράφος έκρινε σκόπιμο να αφαιρέσει την φωτογραφία των παιδιών των Foster από την ιστοσελίδα του, τη σελίδα του στο Facebook και εν γένει από οποιαδήποτε προωθητική της έκθεσης και της καλλιτεχνικής του δουλειάς ενέργεια.
Οι υποθέσεις αυτές, αν και μακριά από την ελληνική πραγματικότητα, βοηθούν αφενός να έχουμε μια γνώση και άποψη για τα γενικώς τεκταινόμενα στο χώρο της φωτογραφία διεθνώς, για το πώς άλλες έννομες τάξεις αντιμετωπίζουν τα ίδια ζητήματα που ασφαλώς απασχολούν και τους Έλληνες φωτογράφους, και ίσως στο μέλλον, μπορέσουν να χρησιμεύσουν ως βάσεις για την επίτευξη καλύτερης αντιμετώπισης των φωτογράφων από την ελληνική κοινωνία, εφόσον και αυτοί αποφασίσουν ποτέ να κινηθούν με πνεύμα ομαδικότητας και συνεργασίας για την προάσπιση των συμφερόντων και την καλύτερη διάδοση της δουλειάς τους.
