“Για μένα η φωτογραφία είναι η τέχνη της παρατήρησης. Έχει να κάνει με την ανεύρεση κάποιου στοιχείου στα πιο συνηθισμένα μέρη. Κατάλαβα ότι ελάχιστη σχέση έχει με τα πράγματα που συνήθως βλέπουμε και περισσότερο με τον τρόπο που τα αντιμετωπίζουμε” – Elliot Erwitt.
Η φωτογραφία θα μπορούσε θεωρητικά να χωριστεί σε δυο κατηγορίες:
- Εφαρμοσμένη Φωτογραφία
- Καλλιτεχνική Φωτογραφία
Η πρώτη περιλαμβάνει πολλά γνωστά και απολύτως χρήσιμα είδη: φωτογραφία γάμου, διαβατηρίου, μόδας, διαφημιστική, κάλυψη εκδηλώσεων, ρεπορτάζ, ταξιδιωτική κ.λπ. – καμία σχέση βέβαια το ένα είδος με το άλλο! Διαφορετικές οι τεχνικές απαιτήσεις, ο εξοπλισμός και η σχέση τους με την καλλιτεχνική (γιατί τα όρια είναι πάντα σχετικά…). Να αναφέρουμε για παράδειγμα ότι μεγάλοι σύγχρονοι φωτογράφοι κινήθηκαν με ταλέντο ανάμεσα στη διαφημιστική φωτογραφία (βιοπορισμός) και την καλλιτεχνική και ο τρόπος προσέγγισης τους δεν ήταν διαφορετικός – παρόλο που άλλο στόχο είχε η μια δουλειά τους και διαφορετικό η άλλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Man Ray.
Man Ray: Lampshade, 13/7/1920 – πηγή: Wikipedia
Η δεύτερη περιλαμβάνει διάφορα είδη που κι αυτά δεν έχουν και πολλά κοινά μεταξύ τους – εκτός από το ότι τα αντιμετωπίζουμε ως τέχνη! Εδώ σταματάει η εφαρμογή, η δουλειά και η σκοπιμότητα και μένει μόνο η ανάγκη μας για πνευματική ανάταση, συγκίνηση, περισυλλογή ή αισθητική ευχαρίστηση. Παραδείγματα: Η φωτογραφία ως εννοιολογική τέχνη, η κλασική φωτογραφία δρόμου, η εικαστική (πικτοριαλιστική) προσέγγιση, η “καθαρή” (straight) φωτογραφία, η φωτογραφία στα πλαίσια του dada και του σουρεαλισμού, η προσέγγιση της νέας αντικειμενικότητας, το καλλιτεχνικό ντοκουμέντο κ.ά.
Οι επαγγελματίες της εφαρμοσμένης φωτογραφίας διακρίνονται συνήθως από το ότι ακολουθούν κάποιους φωτογραφικές λύσεις (“κλασικούς κανόνες”) που παράγουν εντυπωσιακά, αλλά προβλέψιμα στην τεχνική κι αισθητική αποτελέσματα, ενώ οι ερασιτέχνες ή “επαγγελματίες” της φωτογραφίας τέχνης ψάχνουν για το διαφορετικό και την προσωπική έκφραση.
Γιατί είναι τέχνη ή μάλλον… γιατί θα μπορούσε μια φωτογραφία να είναι τέχνη;
Η φωτογραφία είναι προσωπική δημιουργία. Είναι έκφραση. Έχει τη δική της γλώσσα, κώδικα, παραδοχές, αλληλεπιδράσεις με εξωτερικούς παράγοντες, εκφραστικά εργαλεία, τεχνικά μέσα, δυνατότητες και περιορισμούς.
Η φωτογραφία είναι κοινωνική δημιουργία. Έκφραση της εποχής, των οικονομικο-κοινωνικών συνθηκών, των πολέμων, των αισθητικών προτιμήσεων, των εξελίξεων που κανένα πολίτη ενός τόπου δεν αφήνουν ανεπηρέαστο…
Αλληλεπιδρά με τις άλλες τέχνες, τα αισθητικά ρεύματα, τις πολιτιστικές αξίες, επηρεάζεται από τις τεχνικές εξελίξεις (όπως όλες οι τέχνες! και περισσότερο αυτή…) και προπάντων συγκινεί!
Μπορεί να συγκινήσει (το είπαμε αυτό;) να δημιουργήσει διάφορα συναισθήματα, σκέψεις, να προτείνει δράσεις ή να αποτρέψει, να αλλάξει συνειδήσεις ή απλά να φέρει μπροστά μας όμορφες εικόνες που θα μας ευχαριστήσουν καθαρά αισθητικά. Μπορεί απλά να μας αφήσει αδιάφορους – αλλά κάθε έργο τέχνης μπορεί να το κάνει αυτό!
Όποιος κι αν είναι ο ορισμός, λοιπόν, που θα δώσει κάποιος για την τέχνη, η φωτογραφία τον καλύπτει, ξεκινώντας από τη δυνατότητα να συγκινήσει αισθητικά και συναισθηματικά ή να παράγει ενδιαφέροντα νοητικά έργα, όπως θέλουν αρκετοί σύγχρονοι δημιουργοί.
Συνεχίζουμε (τον άτυπο και με πολλά λόγια ορισμό της τέχνης):
- Δημιουργεί (όχι τόσο συχνά πια) έργα με υλική υπόσταση – τυπωμένες φωτογραφίες και κάποια από αυτά έχουν διαχρονική αξία. Φυλάσσονται προσεκτικά, γράφονται αναλύσεις και κριτικές, έχουν εμπορική αξία.
- Απαιτεί σπουδές (σε όλες τις τέχνες όμως υπάρχουν σπουδαίοι αυτοδίδακτοι δημιουργοί), μελέτη, προσωπική εργασία, επιμονή, ταλέντο, λάθη, πειραματισμούς, επιρροές, χρόνο – χρόνια προσωπικής καλλιτεχνικής εξέλιξης και τύχη – να σε αναγνωρίσουν πριν πεθάνεις…
Οι φωτογράφοι δημιουργούν αισθητικές προτάσεις, προσωπική θεματολογία, χρησιμοποιούν συγκεκριμένες τεχνικές και εργαλεία.
Στα πρώτα χρόνια της φωτογραφίας πολλοί έλεγαν ότι δεν μπορεί να είναι τέχνη από τη στιγμή που είναι απλή μηχανική αναπαράσταση της πραγματικότητας. Σύντομα όμως ο πλούτος σε θεματολογία και αισθητικές προσεγγίσεις ξεκαθάρισαν το θέμα!
Το άρθρο συνεχίζεται με το δεύτερο μέρος του
που θα αναρτηθεί την προσεχή Τρίτη 20/10/20, στις 12πμ!
- Φωτό: Michele Rossi
