“Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η φωτογραφία, παρότι εικόνα, αναζητά αυτό που δεν είναι εικόνα, να δει μέσω της εικόνας κάτι άλλο. Το ίδιο συμβαίνει με την τέχνη, γενικότερα.” – Φώτης Καγγελάρης
Στα πρώτα χρόνια της φωτογραφίας πολλοί έλεγαν ότι δεν μπορεί να είναι τέχνη από τη στιγμή που είναι απλή μηχανική αναπαράσταση της πραγματικότητας. Σύντομα όμως ο πλούτος σε θεματολογία και αισθητικές προσεγγίσεις ξεκαθάρισαν το θέμα!
Να θυμόμαστε όμως κάτι σημαντικό: όπως λέει και μια κινέζικη παροιμία: δεν υπάρχει ψάρι στα πολύ καθαρά νερά! Με λίγα λόγια η φωτογραφία πολλές φορές παλεύει ενάντια στο “ρεαλισμό”, στο προφανές, σε αυτό που φαίνεται… αλλά δεν είναι!
Τι θεωρείται τέχνη και τι όχι, δεν είναι κοινά αποδεκτό από όλες κι όλους, αλλά έτσι κι αλλιώς αλλάζει αυτό με το χρόνο και τον τόπο. Αυτό που αρχικά ήταν ένας πειραματισμός στο περιθώριο της τέχνης, μετά από χρόνια μπορεί να αποτελεί το νέο κανόνα, αυτό που όλοι θεωρούν ως καλή τέχνη. Επίσης αυτό που ονομάσαμε πριν εφαρμοσμένη φωτογραφία δεν έχει σαφή όρια που το διαφοροποιούν από την τέχνη – ειδικά σήμερα που τα πάντα μπορούν να είναι τέχνη! Και δεν έχουμε πρόβλημα με αυτό; Έχουμε;
Και μην ξεχνάμε ότι όπως όποιος ξέρει να γράφει δεν είναι ποιητής, έτσι κι όποιος έχει μια φωτογραφική στα χέρια του δεν είναι φωτογράφος (εφαρμοσμένης ή καλλιτεχνικής φωτογραφίας). Απλά τραβάει φωτογραφίες, με τον τρόπο που οι περισσότεροι γράφουμε αδιάφορα κείμενα.
Μπορεί να είναι τέχνη κάτι που δημιουργείται σε 1/500 του δευτερολέπτου;
Φυσικά! Όπως είναι τέχνη ένα ποίημα που θα γράψει ένας καλός ποιητής πάνω σε μια χαρτοπετσέτα σε ένα λεπτό. Ένα λεπτό ή ένα κλάσμα του δευτερολέπτου για τον φωτογράφο; Όχι! Ο χρόνος εδώ είναι κρυμμένος: στην ηλικία, στην προσωπικότητα, στις σπουδές, στα λάθη και στις επιτυχίες, στις τόσες προηγούμενες προσπάθειες του δημιουργού! Πού όλα αυτά εξάλλου συνηγορούν στο τι θα τραβήξει, αλλά και τι θα επιλέξει να δείξει. Μια φωτογραφία ή ένα ποίημα είναι το αποτέλεσμα χρόνων δουλειάς κι εξέλιξης… Σε τελική ανάλυση, ας το κάνει όποιος μπορεί!
Το 1877 σε ένα δικαστήριο ρωτήθηκε ο ζωγράφος Ουίσλερ γιατί ζητούσε τόσο πολλά χρήματα για έναν πίνακα που δημιούργησε σε δυο μέρες κι εκείνος απάντησε ότι το ζητούσε για τη γνώση μιας ζωής…
Ενα παράδειγμα: αν βγείτε 100 άτομα μαζί να φωτογραφίσετε σε μια πλατεία την ίδια στιγμή (π.χ. για 15 λεπτά) θα δείτε ότι οι 20 ή 30 θα έχουν αξιόλογες φωτογραφίες. Μερικές θα είναι ταξιδιωτικές φωτογραφίες, κάποιες πορτρέτα, άλλες φωτογραφία δρόμου, λίγες μακρο-φωτογραφίες και οι λιγότερες από αυτές τις αξιόλογες δεν θα ξέρετε μάλλον σε ποιο είδος ανήκουν (ίσως τις βάλουμε στην κατηγορία “φωτογραφία δρόμου”), αλλά οι περισσότεροι από μας θα πουν αυθόρμητα: αυτό είναι Τέχνη! Και φυσικά θα είναι…
Η φωτογραφία βρήκε αντιδράσεις στην αναγνώρισή της ως τέχνη , όπως όμως είχε βρει και η ζωγραφική στην Αναγέννηση στην προσπάθειά της να σταθεί δίπλα στη λογοτεχνία και την ποίηση. Διάφοροι συγγραφείς αναφέρονται στο ρόλο που έπαιξε το MOMA (Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ΝΥ) στην αναγνώρισή της ως τέχνη. Από τη στιγμή που εκτέθηκαν εκεί φωτογραφίες, και άλλα μουσεία το τόλμησαν και ύστερα ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει την καλλιτεχνική της οντότητα, όταν φωτογραφίες (συχνά άσχετες ως προς τις προθέσεις τους με την τέχνη, π.χ. ντοκουμέντο) παρουσιαζόντουσαν στους ιερούς χώρους της σύγχρονης (και γενικότερα) τέχνης; Ο αγώνας δεν ήταν εύκολος. Η Tate Modern (Λονδίνο), που θεωρείται από τους πιο σπουδαίους ναούς της σύγχρονης τέχνης, μόλις το 2003 οργάνωσε μεγάλη έκθεση φωτογραφίας!
Δεν ήταν μόνο που πολλοί πίστευαν ότι η φωτογραφία βγαίνει μόνη της, απλά σηκώνεις τη φωτογραφική και τραβάς ότι είναι μπροστά σου κι αυτό είναι η πραγματικότητα… αλλά και ότι σχετικά σύντομα στην ιστορία της μπόρεσε ο απλός πολίτης να έχει πρόσβαση στο φωτογραφικό εξοπλισμό. Είναι η πιο δημοκρατική τεχνική και τέχνη. Εδώ και πολλά χρόνια όλοι στις περισσότερες χώρες του κόσμου μπορούν να αγοράσουν το στοιχειώδη εξοπλισμό και να μάθουν να τον χειρίζονται (χωρίς φυσικά να κάνουν τέχνη όλοι αυτοί!).
Πηγές
- Θανάσης Μουτσόπουλος, Μυστήρια και Θαύματα, Η Φωτογραφία πέρα από την Αναπαράσταση
- Ανδρέας Κατσικούδης, Εισαγωγή στη Φωτογραφία (ηλεκτρονική έκδοση)
- Πλάτων Ριβέλλης, Φωτογραφία
- ΄Αλκης Ξανθάκης, Ιστορία της φωτογραφικής αισθητικής 1839-1975
- Κωστής Αντωνιάδης, Λανθάνουσα Εικόνα
- Φώτης Καγγελάρης, Homo Photographicus
-
Liz Wells, Photography
Δείτε το πρώτο μέρος του άρθρου εδώ!
- Φωτό: Η πρώτη γνωστή δαγκεροτυπία που δείχνει έναν φωτογράφο να εργάζεται – Ο Jabez Hogg φωτογραφίζει τον Mr Johnson (1843). Πηγή: Wikimedia Commons.
