Η αντίδραση στον πικτοριαλισμό δεν άργησε να έρθει. Η φωτογραφία περνάει στη μοντέρνα εποχή της με τον Alfred Stieglitz (στα μέσα της δεκαετίας του 1910, ΗΠΑ) που ξεκίνησε κι αυτός σαν πικτοριαλιστής.
Αποδέχεται τα ιδιαίτερα εκφραστικά της μέσα τα οποία οδηγούν σε μια ρεαλιστική αναπαράσταση του κόσμου. Εκεί που οι πικτοριαλιστές έψαχναν μια ζωγραφική – “καλλιτεχνική” αποτύπωση (αλλοιώνοντας την ευκρίνεια των φωτογραφιών τους με διάφορους τρόπους), τώρα οι φωτογράφοι διαπιστώνουν ότι μπορούν να κάνουν τέχνη χωρίς κόλπα και περίεργες επεξεργασίες. H φωτογραφία διαχωρίζει το δρόμο της από τη ζωγραφική και βρίσκει την αυτονομία της.
Την ίδια περίοδο ξεκινούν στην Ευρώπη νέα ριζοσπαστικά καλλιτεχνικά κινήματα που όλα επηρεάζουν κι επηρεάζονται από τη φωτογραφία. Φουτουρισμός, Νταντά, Σουρεαλισμός, Κονστρουκτιβισμός κ.ά. – τα οποία έχουν ονομαστεί κινήματα της ιστορικής πρωτοπορίας και συνεισφέρουν στο πέρασμα της φωτογραφίας στο μοντερνισμό.
Ο Α. Stieglitz επηρέασε τη φωτογραφία και την τέχνη γενικότερα στις ΗΠΑ μέσα από τη μικρή γκαλερί του με εκθέσεις φωτογραφιών, αλλά και έργων γνωστών Ευρωπαίων ζωγράφων. Στην γκαλερί “291” που διατηρούσε στη Νέα Υόρκη διοργάνωσε εκθέσεις με έργα των Rodin, Picasso, Matisse κ.ά., ενώ με τα περιοδικά του Camera Notes και Camera Work έφερε στο προσκήνιο όλα τα θεωρητικά θέματα που αφορούσαν στους φωτογράφους της εποχής του και βοήθησε στο να καθιερωθεί μια φωτογραφία χωρίς ρετουσάρισμα, μακριά από την αισθητική των πικτοριαλιστών.
Άλλοι φωτογράφοι που συμμετείχαν σε αυτό το κίνημα ανανέωσης της φωτογραφίας ήταν οι Strand, Weston, Adams, Cunningham, Renger – Patsch (ο τελευταίος στη Γερμανία) κ.ά. Ο Paul Strand έδωσε μάλιστα το 1923 και το μανιφέστο της “Straight Photography”, ξεκαθαρίζοντας ότι η φωτογραφία έχει ως τέχνη τη δική της υπόσταση.
Το 1934 εκθέτει στο Σαν Φρανσίσκο η φωτογραφική ομάδα F/64. Έχοντας ως μέλη της μερικούς από τους πιο αναγνωρισμένους φωτογράφους στην Αμερική (Edward Weston, Immogen Cunningham, Ansel Adams, Willard Van Dyke, J. P. Edwards, Henry Swift, Sonya Noskowiak), παρουσιάζει μια νέα άποψη για τη φωτογραφία που επηρεάζει πολλούς σύγχρονους φωτογράφους. Φωτογραφίες με τέλεια τεχνική, οξύτητα, εστίαση παντού, τονικότητες και άψογο φως.
Έχει υποστηριχτεί από τον John Szarkowski, ότι οι Αμερικάνοι φωτογράφοι είχαν μια ντοκουμενταρίστικη ματιά εκείνη την περίοδο, ενώ οι Ευρωπαίοι ήταν από νωρίς πιο κοντά στις καλλιτεχνικές διαστάσεις της φωτογραφίας, γιατί υπήρχε μια μεγάλη καλλιτεχνική παράδοση από πίσω τους (μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου δεν υπήρχε κάποιο ισχυρό καλλιτεχνικό ρεύμα στις ΗΠΑ – όλα συνέβαιναν στην Ευρώπη).
Κυρίως στις ΗΠΑ παρουσιάστηκε κι ένας πιο αυστηρός τρόπος φωτογραφίας, η γνήσια φωτογραφία (pure photography). Εδώ έχουμε ακόμη πιο αυστηρούς κανόνες που δεν περιορίζουν τους υπόλοιπους φωτογράφους: ούτε σκηνοθεσία, ούτε η παραμικρή επεξεργασία στο αρνητικό.
Στα επόμενα άρθρα μας θα αναφερθούμε στα άλλα κινήματα (που σε διάφορα σημεία συγκρούονται με την “Καθαρή Φωτογραφία”) για να γυρίσουμε έπειτα πάλι στην ίδια προσέγγιση με τη Νέα Αντικειμενικότητα που είναι το ανάλογο κίνημα στην Ευρώπη για απλή, λιτή, καθαρή καταγραφή της πραγματικότητας. Το πρώτο μας κίνημα θα είναι το Dada, που αν και βραχύβιο επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τη σύγχρονη τέχνη και προσέφερε αρκετά και στη φωτογραφία.
Βιβλιογραφία
- Γιώργος Παπαϊωάννου, 100 Χρόνια Φωτογραφίας
- Άλκης Ξ. Ξανθάκης, Ιστορία της Φωτογραφικής Αισθητικής 1839 – 1975
- Κωστής Αντωνιάδης, Λανθάνουσα Εικόνα
- Liz Wells, Photography
- Μάκης Μωραϊτης, Η φωτογραφική πράξη
- Ian Jeffrey, Φωτογραφία, Μια συνοπτική ιστορία
- Στην κορυφή της σελίδας: Alfred Stieglitz – The Terminal (1893) / πηγή: Wikipedia
