Υπερδραστήριος και πολυβραβευμένος, συγκαταλέγεται αναμφίβολα ανάμεσα στους κορυφαίους σύγχρονους φωτοειδησεογράφους του κόσμου…
Ο Γιάννης Μπεχράκης γεννήθηκε το 1960 στην Αθήνα. Σπούδασε φωτογραφία στο Athens School of Arts and Technology και στο Πανεπιστήμιο Middlesex του Λονδίνου.
Εργάστηκε αρχικά ως φωτογράφος στην Αθήνα τη διετία 1985-86. Το 1988 ξεκίνησε να δουλεύει για το Reuters στην ελληνική πρωτεύουσα. Η πρώτη του δουλειά στο εξωτερικό ήταν η κάλυψη της κρίσης στην Λιβύη τον Ιανουάριο του 1989. Ήταν επικεφαλής του φωτογραφικού τμήματος του ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters σε Ελλάδα και Κύπρο.
Στη διάρκεια της καριέρας του έχει καλύψει πολέμους σε διάφορα μέρη του κόσμου καθώς και μεγάλα πολιτικά και αθλητικά γεγονότα, με πολλαπλές αποστολές σε χώρες όπως το Ιράν, η Κροατία, το Κόσοβο, η Τσετσενία, η Σιέρα Λεόνε, η Σομαλία, το Αφγανιστάν, η Αίγυπτος, η Λιβύη, η Τυνησία, το Ισραήλ και η Παλαιστίνη.
Οι βραβεύσεις του
Για τη δουλειά του είχε βραβευτεί επανειλημμένα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. To 1998, το 2002 και το 2003 ανακυρήχτηκε European News Photographer of the Year, από τα European Fuji Awards, ενώ κέρδισε επίσης τον τίτλο του Έλληνα Φωτορεπόρτερ της Χρονιάς 7 φορές από την Fujifilm. To 2000 είχε αποσπάσει το 1η θέση στην κατηγορία General News, Stories στο διαγωνισμό World Press Photo. Την ίδια χρονιά κέρδισε το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση, ενώ το 2002 κέρδισε το Βραβείο Κοινού (People’s choice Prize) στα Παγκόσμια Βραβεία Πολεμικών Ανταποκριτών Bayeux-Calvados Awards. Το 2015 ο Guardian τον ανέδειξε ως το Φωτογράφο της Χρονιάς ενώ το 2016 απέσπασε Βραβείο Pulitzer, μαζί με τους συνεργάτες του στο Reuters Αλέξανδρο Αβραμίδη και Άλκη Κωνσταντινίδη, στην κατηγορία Breaking News για τη δουλειά του σχετικά με την προσφυγική κρίση. Tην ίδια χρονιά απέσπασε αλλά δύο βραβεία στα Bayeux-Calvados Awards: κατέκτησε τόσο το Πρώτο Βραβείο της επιτροπής (που αποτελείται από πολεμικούς ανταποκριτές παγκοσμίου φήμης) όσο και το Βραβείο Κοινού – έγινε έτσι ο δεύτερος μόλις φωτορεπόρτερ που κερδίζει την ίδια χρονιά και τα δυο βραβεία στα συνολικά 23 χρόνια του θεσμού!
Συλληπητήριες ανακονώσεις και μηνύματα
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος επικοινώνησε με τη σύζυγο του Γιάννη Μπεχράκη, Ελισάβετ Μπεχράκη-Σαρίδου, και της εξέφρασε τα ειλικρινή του συλλυπητήρια για την απώλεια του συζύγου της, ενώ εξήρε το σημαντικό έργο του. Το Σεπτέμβριο του 2016 είχε υποδεχθεί στο Προεδρικό Μέγαρο το φωτογράφο και τους συνεργάτες του, με αφορμή το Pulitzer που κατέκτησαν. Τότε ο κ. Παυλόπουλος είχε μεταξύ άλλων τονίσει ότι «δεν είναι τόσο το βραβείο, όσο ο λόγος για τον οποίο σας απονεμήθηκε αυτή η κορυφαία, για έναν φωτορεπόρτερ, διάκριση στον κόσμο. Και ο λόγος αυτός συνίσταται στο ότι υπηρετήσατε και υπηρετείτε την ιδιότητα του φωτορεπόρτερ κυριολεκτικώς στο πεδίο της μάχης, υφ’ οιανδήποτε εκδοχή της. Να είστε περήφανοι γι’ αυτό, όπως είμαστε κι εμείς περήφανοι για εσάς, πολλώ μάλλον επειδή είστε Έλληνες και τιμάτε στο ακέραιο την καταγωγή σας».
Με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο – Φωτό: EUROKINISSI (από το cnn.gr)
Ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας σχολίασε: «Ένας πολύ σημαντικός φωτογράφος έφυγε σήμερα από τη ζωή – ο άνθρωπος που απαθανάτισε τις πιο δύσκολες στιγμές της προσφυγικής κρίσης και κινητοποίησε ένα κλίμα ανθρωπιάς και αλληλεγγύης που αποτελεί βασικό στοιχείο των δικών μας αξιών και ιδανικών. Ας ακολουθήσουμε όλοι το παράδειγμα αυτό μέσα από τη δράση μας και τη δουλειά μας.»
Ο Πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, δήλωσε μεταξύ άλλων: “ο Γιάννης Μπεχράκης έφυγε πρόωρα, άφησε όμως πίσω του ένα τεράστιο έργο, καλλιτεχνικό και φωτοειδησεογραφικό, που τον κατατάσσει στους κορυφαίους φωτορεπόρτερ της εποχής μας. Με τον φακό του κατέγραψε τα συγκλονιστικά γεγονότα που σφράγισαν τον κόσμο μας τις τελευταίες δεκαετίες, δημιουργώντας μέσα από την οικουμενική ματιά του ένα έργο-παρακαταθήκη που αποτυπώνει το ανθρώπινο δράμα αλλά και αναδεικνύει τη δύναμη των πανανθρώπινων αξιών.”
Ο Επικεφαλής της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Κυριάκος Μητσοτάκης σημείωσε: “Ο Γιάννης Μπεχράκης έλεγε ότι ‘μια φωτογραφία μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, να τον κάνει πιο δίκαιο’. Με τις φωτογραφίες του κατόρθωσε να δούμε την πραγματικότητα με ξεχωριστή ματιά. Για τον πρόωρο χαμό του εκφράζω στους οικείους του τα πιο θερμά μου συλλυπητήρια.”
Ο Επικεφαλής του κόμματος Ποτάμι, Σταύρος Θεοδωράκης ανέφερε: «O Γιάννης Μπεχράκης ήταν ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους του κόσμου. Όχι μόνο για το Pulitzer αλλά για την αλήθεια της ματιάς του. Μάλλον ο παράδεισος ήθελε και αυτός τον φωτορεπόρτερ του… Συλλυπητήρια στη γυναίκα του, στα παιδιά του και σε όσους τον αγαπούσαν».
Με τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα – Φωτό: EUROKINISSI /ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ (από το cnn.gr)
Το σχετικό κείμενο της Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδας έχει ως εξής:
Με οδύνη πληροφορηθήκαμε ότι έφυγε από κοντά μας ο αγαπημένος φίλος, συνάδελφος, δάσκαλος, ο πολυβραβευμένος φωτορεπόρτερ Γιάννης Μπεχράκης. Τα λόγια είναι φτωχά για να εκφράσουν το μέγεθος της απώλειας για όλους εμάς που τον ζήσαμε από κοντά. Πάντα παρών στο δρόμο, σε συρράξεις, στο προσφυγικό, πάντα εκεί όπου όλοι οι άλλοι φεύγουν και πάντα με την δικιά του μοναδική και ανεπανάληπτη ματιά. Εκφράζουμε την απέραντη θλίψη και τα θερμά μας συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του. Φίλε Γιάννη καλό ταξίδι.
Η Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου (ΕΑΞΤ) τονίζει μεταξύ άλλων:
Νοιώθοντας συντριβή για τον αδόκητο θάνατό του, τα μέλη της ΕΑΞΤ εκφράζουν τα θερμά τους συλλυπητήρια στην οικογένεια, τους οικείους και τους συναδέλφους του στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, στο οποίο εργάστηκε και διακρίθηκε για περισσότερα από 30 χρόνια.
Για δεκαετίες ολόκληρες λίγα ήταν τα μεγάλα πολεμικά, πολιτικά, αθλητικά και κοινωνικά γεγονότα σε ολόκληρο τον κόσμο από τα οποία απουσίασε ο Γιάννης. Το να πει κανείς ότι απλώς τα κάλυψε με τον φακό του, θα ήταν πολύ φτωχό. Με τις φωτογραφίες του σφράγισε τον ίδιο τον τρόπο με τον οποίο θυμόμαστε τα γεγονότα – από τους πολέμους σε Αφγανιστάν και Σιέρα Λεόνε μέχρι την προσφυγική κρίση και την Αραβική Άνοιξη.
Στιγμιότυπο από ομιλία του στη Νέα Υόρκη, στα πλαίσια εκδήλωσης του Reuters, στις 5/12/16 © Reuters / Andrew Kelly
Ο κατάλογος των διεθνών διακρίσεων του Γιάννη Μπεχράκη αντανακλά τόσο την ποιότητα της δουλειάς του όσο και τον προσωπικό κίνδυνο στον οποίον εξέθεσε πολλές φορές τον εαυτό του στο δημοσιογραφικό του καθήκον <…>.
Πέρα από την πολυσχιδή και δημιουργική δουλειά του, ο Γιάννης ήταν ενεργό και δραστήριο μέλος της ΕΑΞΤ. Θα τον θυμόμαστε για πάντα.
“Είμαι εκεί για να καταγράφω τις καλύτερες και τις χειρότερες πλευρές της ανθρωπότητας”, είπε κάποτε. Ας μείνουν αυτά τα λόγια ως παρακαταθήκη του.
Ο Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης και Προστασίας Πνευματικών Δικαιωμάτων των Δημιουργών Φοίβος στη δική του ανακοίνωση τονίζει μεταξύ άλλων:
Με βαθειά θλίψη και οδύνη, αποχαιρετάμε τον αγαπημένο φίλο, τον πολύπειρο συνάδελφο, το δυναμικό μέλος μας Γιάννη Μπεχράκη, έναν από τους κορυφαίους σύγχρονους φωτοειδησεογράφους του κόσμου, o οποίος υπηρέτησε με απόλυτη αφοσίωση, για πάνω από τριάντα χρόνια, μέσω της δημιουργικότητάς του, όχι μόνο τη φωτογραφία αλλά και τις πανανθρώπινες αξίες.
Πάλεψε σκληρά, μέσω της μαχόμενης φωτοειδησεογραφίας, με όπλα το απαράμιλλο θάρρος του και την φωτογραφική μηχανή, προκειμένου να δημοσιοποιηθεί τεκμηριωμένα σε όλο τον κόσμο η αλήθεια.
Την πίστη του στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στη δεοντολογία της φωτοειδησεογραφίας περιέγραψε εύγλωττα ο ίδιος λέγοντας ότι: «..Μπορώ να δείξω με τις φωτογραφίες μου αυτό που θεωρώ δίκαιο και καλό, εάν μπορώ να εκφράσω αυτές τις πανανθρώπινες αξίες, τότε έχω κάνει το καθήκον μου. Γιατί για μένα η φωτογραφία είναι φορέας ενός μηνύματος. Και νιώθω πάρα πολύ έντονη την ανάγκη να μπορώ να μιλώ γι’ αυτούς που έχουν αδικηθεί ή γι’ αυτούς που δεν έχουν φωνή. Αυτή νιώθω ότι είναι η αποστολή μου … να σας αφηγηθώ την ιστορία, ώστε εσείς να αποφασίσετε τι θέλετε να κάνετε…».
«…Με τη φωτογραφία απέδειξα ότι οι σούπερ ήρωες δεν υπάρχουν μόνο στη φαντασία μας. Υπάρχουν και στη ζωή. Μπορεί να είναι ένας απλός άνθρωπος χωρίς μόρφωση, ένας φτωχός, ένας ζητιάνος, κάποιος που δεν του δίνεις ενδεχομένως καμία σημασία. Έρχεται όμως μια στιγμή που αυτός ο άνθρωπος θα κάνει μια πράξη τόσο δυνατή, που θα σε αφήσει άναυδο με την ομορφιά της…».
Υπήρξε μανιώδης με την τελειότητα, ανθεκτικός σε ακραίες συνθήκες εργασίας, σκληρός με τον εαυτό του, περήφανος, αλλά και πολύ ευαίσθητος με όσα ταυτόχρονα κατέγραφε βαθειά χαραγμένα στη προσωπική μνήμη του, παράλληλα με την φωτογραφική κάμερά του.
Αυτά τα χαράγματα καθόρισαν και το μονοπάτι της ζωής του, καθώς το ήθος και η συναδελφική του αλληλεγγύη, με βάση τις εμπειρίες του, ήταν πρότυπα για το κλάδο των φωτοειδησεογράφων.
Οι συνάδελφοι του στο Reuters υπογράμμισαν πως το Πρακτορείο έχασε έναν ταλαντούχο, απόλυτα αφοσιωμένο φωτοειδησεογράφο και δημοσιογράφο. Ο Goran Tomasevic σχολίασε ότι για τον εκλιπόντα, το διαρκές ζητούμενο «ήταν να αφηγηθεί την ιστορία με όσο πιο άρτιο, καλλιτεχνικό τρόπο ήταν δυνατόν. Δεν θα συναντήσετε κανέναν εξίσου αφοσιωμένο, τόσο εστιασμένο, κάποιον που θα θυσίαζε τα πάντα για να καταγράψει την πιο σημαντική εικόνα.»
Το Associated Press καταγράφει, σε άρθρο του, τις σημαντικότερες στιγμές της καριέρας του Μπεχράκη και στη συνέχεια φιλοξενεί δηλώσεις Ελλήνων φωτορεπόρτερ του Πρακτορείου που εμπνεύστηκαν από αυτόν.
“Ο Γιάννης ήταν ο καλύτερος φωτορεπόρτερ της γενιάς του. Ο μοναδικός λόγος για τον οποίο έγινα φωτορεπόρτερ. Ενδιαφερόταν πολύ για τους ανθρώπους που είχε το προνόμιο να φωτογραφίζει στις πιο ακραίες καταστάσεις. Ήμουν τυχερός που τον είχα ως δάσκαλο και μέντορά μου”, επεσήμανε ο Λευτέρης Πιταράκης (Chief Photographer, AP Τουρκίας).
Ο Θανάσης Σταυράκης (Chief photographer του AP για Ελλάδα, Κύπρο, Αλβανία, Bόρεια Μακεδονία) τόνισε ότι “όλοι μας του είμαστε ευγνώμονες για τον χρόνο που έδωσε για να βοηθήσει συναδέλφους. Έχει επηρεάσει μια ολόκληρη γενιά φωτογράφων”.
Ένας παλαιότερος συνεργάτης του AΡ, ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας, ο φακός του οποίου κατέγραψε μισό αιώνα ελληνικής και παγκόσμιας Ιστορίας, διαπίστωσε πως «έφυγε πολύ πρόωρα: ο Γιάννης είχε ακόμη πολλά να προσφέρει. Σε μια ομιλία του, πριν λίγο καιρό, είχε πει ότι είμαι ο μέντοράς του – του είχα απαντήσει ότι δεν χρειαζόταν μέντορα, γιατί από μόνος του ήταν καλός σε αυτό που έκανε. Εκείνος όμως με αυτό που είπε, μου απέδειξε την ευγένεια της ψυχής του για μερικές συμβουλές που του είχα πει στα πρώτα του βήματα στο Reuters. ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΦΙΛΕ ΜΟΥ.»
Με το “φωτογράφο του Πολυτεχνείου” Αριστοτέλη Σαρρηκώστα – φωτό από τη σελίδα του τελευταίου στο Facebook.
Με τα δικά του λόγια
Mιλώντας στoν Guardian, με αφορμή τη βράβευσή του από την εφημερίδα το 2015, ο εκλιπών είχε σχολιάσει μεταξύ άλλων:
- «Καλύπτω τις ιστορίες των προσφύγων και των μεταναστών τα τελευταία 25 χρόνια, όμως αυτή η χρονιά ήταν διαφορετική: οι πρόσφυγες έφταναν στη χώρα μου. Κάθε βράδυ έρχονταν μερικές βάρκες. Όλοι τους οι επιβαίνοντες ήταν φοβισμένοι, γιατί δεν ήξεραν πώς θα τους φερθεί η αστυνομία και οι ντόπιοι. Μικρά σκάφη εξακολουθούσαν να έρχονται, ακόμα κι όταν ο καιρός ήταν κακός, αφού οι τουρκικές ακτές απέχουν μόλις 4-5 χλμ.»
- «Πέρυσι ήμουν στο Σουρούκ, στα σύνορα της Τουρκίας με την Συρία και κατέγραφα τους χιλιάδες Κούρδους που άφηναν την πόλη τους, το Κομπάνι. Φέτος στη Λέσβο συνάντησα έναν άνδρα που με αναγνώρισε “τα κατάφερα φίλε μου, τα κατάφερα”, μου είπε.»
- «Η μικρότερη πρόκληση ήταν το να βγάλεις τις φωτογραφίες. Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν η συναισθηματική εμπλοκή… Ήταν τόσο θλιβερό να βλέπεις ξανά και ξανά τα ίδια φαινόμενα.»
- «Ξεκινούσα από τις 6:30 το πρωί και δεν σταματούσα πριν τις 11 το βράδυ ή τα μεσάνυχτα, ενώ οι βάρκες έρχονταν μέσα στη νύχτα. Σταματούσαν να έρχονται μόνο το μεσημέρι, γιατί ο ήλιος ήταν πολύ δυνατός. Έπαυα τις λήψες μου στις 2μμ, αρχειοθετούσα κάποιες φωτογραφίες, και συνέχιζα πάλι μετά τις 4μμ.»
- «Κανείς δεν ανέμενε τόσο πολλούς από αυτούς (σ.σ.: τους πρόσφυγες). Αλλά οι περισσότεροι Έλληνες κουβαλάνε λίγο προσφυγικό αίμα, και οι ντόπιοι αντιλήφθηκαν πως οι άνθρωποι αυτοίήθελαν μόνο να χρησιμοποιήσουν την Ελλάδα ως εφαλτήριο για να πάνε βόρεια.»
- «Θέλω να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου σε όλους τους Έλληνες και ξένους εθελοντές που βοήθησαν στα νησιά και στα βόρεια σύνορα. Αποδεικνύουν ότι υπάρχει ακόμα ανθρωπιά.»
- «Η συναισθηματική επίδραση από την κάλυψη της προσφυγικής κρίσης είναι καταστροφική. Έχω υποφέρει από αϋπνία και εφιάλτες, και αισθάνθηκα ένοχος πολλές φορές για το δεν ήμουν σε θέση να κάνω περισσότερα. Κουβαλάω και ο ίδιος αίμα προσφύγων – και επιπρόσθετα είμαι πατέρας.»
- «Είναι πολύ δύσκολο να εργάζεσαι για ένα μεγάλο θέμα στην ίδια σου την πατρίδα… Η συναισθηματική πίεση είναι τεράστια όταν βλέπεις τους φίλους και την οικογένειά σου να υποφέρουν.»
- «Καλύπτω την χρηματοπιστωτική κρίση στην Ελλάδα αδιάλειπτα από το 2010. Στα 28 χρόνια καριέρας μου, ως φωτορεπόρτερ του Reuters, η ιδέα πως θα κληθώ να καταγράψω, κάποια στιγμή, μια καταστροφή στη χώρα μου ήταν πάντα ένας εφιάλτης στο μυαλό μου. Έκανα ότι καλύτερο μπορούσα για να παραμείνω αμερόληπτος, ενώ κάλυπτα μια οικονομική και πολιτική κρίση που έμοιαζε αδιανόητη μέχρι φέτος.»
- «Η Φωτογραφία μπορεί να αφήσει τους ανθρώπους άφωνους με τη δύναμη και την ομορφιά της. Μπορεί να μεταφέρει ένα μήνυμα στο ευρύ κοινό, να κάνει τους ανθρώπους να κλαίνε ή να γελούν ή και τα δύο. Μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ένοχοι – ή να συγκεντρώσει χρήματα για ένα καλό σκοπό. Και μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να σκεφτούν δύο φορές πριν αποφασίσουν να τραβήξουν μια σκανδάλη…»
Με αφορμή (και) το Βραβείο Pulitzer, παραχώρησε το Μάιο του 2016, μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη στο greekreporter.com στην οποία η ακροτελεύτια δήλωσή του, που συνοδευόταν με ένα πλατύ όσο και πικρό χαμόγελο ήταν«Please, no more big stories in Greece»…
Στο επάγγελμα που είχε ο επιλέξει ο Γιάννης Μπεχράκης, οι κίνδυνοι ακόμα και για την ζωή του ήταν διαρκώς υπαρκτοί. Σε συνέντευξή του στο Σ. Νικήτα για τη είχε μιλήσει για την προοπτική του θανάτου
“Ξέρω πολύ καλά ότι μέσα στη δουλειά μου υπάρχουν πολλοί σοβαροί κίνδυνοι. Μια από τις πιο επικίνδυνες αποστολές ήταν το 2000 όταν τραυματίστηκα σε ενέδρα στη Σιέρα Λεόνε. Εκεί έχασε τη ζωή του ο πολύ καλός μου φίλος Kurt Schork όπου οι σφαίρες σταμάτησαν στο σώμα του και δε σκοτώθηκα εγώ.
Πάντα μιλάγαμε με τον Kurt μεταξύ σοβαρού και αστείου για το πως θέλουμε να μας θάψουν άμα σκοτωθούμε στη διάρκεια ενός ρεπορτάζ σε εμπόλεμη ζώνη, γιατί ξέραμε ότι μια μέρα μπορεί να γίνει. Αυτός έλεγε ότι θέλει να αποτεφρωθεί και να θάψουμε τις στάχτες του στο “Νεκροταφείο των Λεόντων” του Σεράγεβο όπου άρχισε τη καριέρα του και να παίξουμε to “Brothers in arms” των Dire Straits.
Και εγώ θέλω να με αποτεφρώσουν βάζοντας καποια κομμάτια του George Harrison όπως το “Here comes the sun”. Θέλω στην κηδεία μου, να χαρούμε τη ζωή και την ελπίδα.”
Aπό τη στιγμή που έγινε γνωστή η τραγική είδηση του θανάτου του μετά από μάχη με τον καρκίνο, ο προσωπικός του λογαριασμός στο Facebook λαμβάνει συνεχώς μηνύματα αποχαιρετισμού προς τον ίδιο και συμπαράστασης προς την οικογένειά του: αφήνει πίσω τη σύζυγό του Ελισάβετ, την κόρη τους Ρεβέκκα και το γιο του Δημήτρη…
- Φωτό στην κορυφή της σελίδας: Ο Γιάννης Μπεχράκης στη Νορμανδία – 10 Οκτωβρίου 2016. Σέπια εκδοχή της πρωτότυπης λήψης του Enric Marti (Handout via Reuters)
